მედიცინის ფაკულტეტის დოქტორანტი თორნიკე ბათავანი  ერთ-ერთი გახლავთ, ვინც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა წარმატებით დაასრულა. ამავე პროგრამის ფარგლებში მან ნორვეგიაში საკმაოდ წარმატებით ისწავლა და ახლა დოქტორანტის სტატუსით კვლავ თსუ-ში აგრძელებს სწავლას და საქმიანობას. მრავალმხრივ საინტერესო ახალგაზრდა მეცნიერი  თავისი, თსუ-ს სტუდენტის თუ თანამშრომლის სტატუსით შეძენილი გამოცდილების შესახებ  გვესაუბრება და თავის შთაბეჭდილებებს გვიზიარებს.

თორნიკე ბათავანი ამჟამად თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და ეპიდემიოლოგიის სადოქტორო პროგრამაზე სწავლობს. დოქტორანტურაში ჩაბარებამდე, 2020 წელს დაამთავრა თსუ-ს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა.

მუშაობს კლინიკურ ლაბორატორიაში ჯანდაცვის მონაცემთა ანალიტიკოსის პოზიციაზე და ამის პარალელურად, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მოწვეული ლექტორია. კერძოდ, რამდენიმე წელია თსუ-ს სტუდენტებს  გლობალურ ჯანდაცვას და ასევე ჯანდაცვის ეკონომიკას ასწავლის.

„თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელება ჯერ კიდევ მაგისტრატურაში ჩაბარებისას გადავწყვიტე. იმ წელს თსუ 100 წლის გახდა. მეგობრისგან შევიტყვე, რომ თსუ-ში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ქართულ-ნორვეგიული ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა არსებობდა და გადავწყვიტე სწორედ ეს პროგრამა ამერჩია.

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა საუკეთესო არჩევანი მათთვის, ვისაც ჯანდაცვის სფეროში სურს მოღვაწეობა...

ვფიქრობ, ინგლისურენოვანი პროგრამის არსებობა საზოგადოებრივი ჯანდაცვისთვის უფრო მნიშვნელოვანი შეიძლება იყოს, ვიდრე სხვა პროფესიებისთვის. ჩვენს სფეროში, სამეცნიერო კვლევებისა და ლიტერატურის დიდი ნაწილი ინგლისურ ენაზე ქვეყნდება. შესაბამისად, ინგლისურად კითხვა აუცილებელი ხდება იმისთვის, რომ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სპეციალისტი არ ჩამორჩეს დარგის სიახლეებს და უცხოელ კოლეგებთან წარმატებით შეძლოს თანამშრომლობა.

არჩევანის გაკეთებისას, დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა უნივერსიტეტსაც. ჩემი აზრით, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი საქართველოში ყველაზე გამორჩეული უნივერსიტეტია. ეს არის სასწავლებელი მდიდარი ისტორიით და სწავლების მაღალი ხარისხით, რომელმაც ჩვენს ქვეყანაში სხვადასხვა სფეროს სპეციალისტების მრავალი თაობა გამოზარდა. თსუ-ს არა მხოლოდ საქართველოში, საზღვარგარეთაც იცნობენ.

მნიშვნელოვანი იყო ისიც, რომ თსუ-ს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა შეიქმნა ქართულ-ნორვეგიული თანამშრომლობის შედეგად, რაც ამ პროგრამის ხარისხს და მნიშვნელობას კიდევ უფრო ზრდიდა.  ჩემი აზრით, თსუ-ს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა საუკეთესო არჩევანია მათთვის, ვისაც ჯანდაცვის სფეროში სურს მუშაობა.

ლექტორები, რომლებიც ამ პროგრამაზე გვასწავლიდნენ, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მიმართულებით მნიშვნელოვან აქტივობებში არიან ჩართული. მაგალითად, რამდენიმე მათგანი დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრში (NCDC) მუშაობს. შესაბამისად, მათ შეუძლიათ არა მხოლოდ თეორიული ცოდნა გადასცენ სტუდენტებს, არამედ პრაქტიკაში მიღებული გამოცდილებაც გაუზიარონ.

სწავლის განმავლობაში წვდომა გვქონდა მაღალი ხარისხის, თანამედროვე წიგნებზე და სამეცნიერო მასალებზე. ჩვენთან სხვა ქვეყნების სტუდენტებიც სწავლობენ, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია საერთაშორისო კავშირების შესაძენად და ამ ქვეყნების გამოცდილების გასაცნობად.

გარდა ამისა, ჩვენი სამაგისტრო პროგრამის ფარგლებში და ზოგადად, თსუ-ში რეგულარულად იმართება სტუდენტებისთვის და მკვლევარებისთვის საინტერესო საერთაშორისო ღონისძიებები - კონფერენციები, სემინარები, ტრენინგები, სიმპოზიუმები და ა.შ. ჩვენი სამაგისტრო პროგრამის ხელმძღვანელი - პროფესორი ნინო ჩიხლაძე მუდმივად გვატყობინებდა, როდესაც უნივერსიტეტში მსგავსი ღონისძიებები ტარდებოდა, რაც გამოცდილების და ცოდნის ზრდას კიდევ უფრო უწყობდა ხელს.

სწორედ თსუ-ში შეძენილი ცოდნის დახმარებით, ჯერ კიდევ სამაგისტრო პროგრამის ფარგლებში, ჩავატარე კვლევა საქართველოში კიბოს ადრეული გამოვლენის მახასიათებლების შესახებ. აღნიშნული კვლევის შესახებ სტატია (Early and late detection of cancer in Georgia: Evidence from a population-based cancer registry, 2018–2019; https://doi.org/10.1016/j.canep.2022.102216) Cancer Epidemiology-ში დაიბეჭდა, რომელიც მაღალი იმპაქტ-ფაქტორის მქონე, საერთაშორისო რეცენზირებადი სამეცნიერო ჟურნალია და Scimago Lab-ის მიერ Q2 კატეგორია აქვს მინიჭებული.

ზღაპრების ნაცვლად წაკითხული სამედიცინო ლიტერატურა

ექიმების ოჯახში დავიბადე და ოთხი წლის ვიყავი, როცა დროებით ირანში წავედით საცხოვრებლად. რა თქმა უნდა, მშობლებმა ჩემთვის ზღაპრების რამდენიმე წიგნიც წამოიღეს წასაკითხად. ამ წიგნების წაკითხვის შემდეგ, თითოეული მათგანი რამდენჯერმე ისევ გადავიკითხე, შემდეგ კი არამხატვრულ წიგნებზეც გადავედი, რადგან მეტი წიგნი ქართულ ენაზე აღარ მქონდა. ბოლოს, სახლში მხოლოდ მშობლების სამედიცინო წიგნები იყო დარჩენილი, რაც ჯერ არ მქონდა წაკითხული. მეც ნელ-ნელა მათი კითხვა დავიწყე და პირველად ასე გავეცანი მედიცინას.

სკოლის დამთავრებისას, როდესაც მედიცინის ფაკულტეტზე ჩაბარება გადავწყვიტე, იმ ეტაპზე ჩემი თავი სხვა პროფესიაში ვერც წარმომედგინა. ეს იყო სფერო, რომელიც მაინტერესებდა და რომელსაც მაშინ ყველაზე კარგად ვიცნობდი.

თუმცა, უკვე მოგვიანებით, მაგისტრატურაში ჩაბარების პერიოდისთვის, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საკითხებმა დამაინტერესა და ამ მიმართულებით განვაგრძე სწავლა.

სპეციალობის ან პროფესიის არჩევა შეიძლება სულაც არ იყოს ერთჯერადი გადაწყვეტილება, რომელსაც მხოლოდ აბიტურიენტობის პერიოდში ვიღებთ...

თუ ადამიანს პირადად არ იცნობ, ძნელია პროფესია ურჩიო. მეტიც, ხანდახან საკუთარი პროფესიის შერჩევაც რთულია, იქნებ ზუსტად იმიტომ, რომ ზოგჯერ შეიძლება თავსაც არ ვიცნობდეთ საკმარისად კარგად.

მედიცინა დიდ დროს და ძალისხმევას მოითხოვს, ეს კი ყველასთვის მისაღები არჩევანი ნამდვილად არ იქნება. აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ არ არსებობს ობიექტურად საუკეთესო პროფესია. უბრალოდ, თითოეული ჩვენგანისთვის არსებობს საქმიანობა, რომელშიც კონკრეტული ადამიანი თავს ყველაზე უკეთ გამოავლენს. თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს იმ ეპოქაზე და გარემოზეც არის დამოკიდებული, რომელშიც ადამიანი ცხოვრობს და მოღვაწეობს. მაგალითად, დღეს ბევრი ნიჭიერი პროგრამისტია, რომელთაც ეს საქმე საუკეთესოდ გამოსდით და კომპიუტერის გარეშე თავი ვერ წარმოუდგენიათ. მაგრამ რა საქმიანობის არჩევა მოუხდებოდათ იგივე ადამიანებს 1-2 საუკუნით ადრე რომ დაბადებულიყვნენ?

შეიძლება ეს ყველაფერი 17-18 წლის ასაკში ჯერ ბოლომდე არ გვქონდეს გააზრებული, მაგრამ დროთა განმავლობაში, ვფიქრობ, ნელ-ნელა უკეთ გავიცნობთ ხოლმე საკუთარ შესაძლებლობებს, ინტერესებს და ამა თუ იმ პროფესიის თავისებურებებსაც. შესაბამისად, სპეციალობის ან პროფესიის არჩევა შეიძლება სულაც არ იყოს ერთჯერადი გადაწყვეტილება, რომელსაც მხოლოდ აბიტურიენტობის პერიოდში ვიღებთ. ეს უფრო მუდმივი პროცესია - თითქოს მოგზაურობას იმიტომ კი არ ვიწყებთ, რომ არჩეული მიმართულებით წავიდეთ, არამედ იმიტომ, რომ ამ გზით აღმოვაჩინოთ რა მიმართულებით გვინდა წასვლა.

მიხარია, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა საშუალება მომცა სტუდენტებისთვის მესწავლებინა. ახალგაზრდა თაობას, ვინც უნივერსიტეტში ჩაბარებაზე ფიქრობს, იმავეს ვეტყოდი, რასაც ჩემს სტუდენტებს ვეუბნები ხოლმე - იკითხონ ბევრი. ოღონდ მხოლოდ კითხვა კრიტიკული აზროვნების გარეშე არ კმარა. ჩინელი ფილოსოფოსის, კონფუცის სიტყვებით, „სწავლა აზროვნების გარეშე უსარგებლოა, აზროვნება სწავლის გარეშე - სახიფათო“. ამ გამონათქვამს ვეთანხმები და ვფიქრობ, რომ კითხვას თან უნდა ახლდეს წაკითხულის კრიტიკულად გაანალიზება. როდესაც ჩემი სტუდენტები მეუბნებიან, რომ ლექციების კურსი მათ საკითხების სხვადასხვა მხრიდან დანახვასა და კრიტიკულად მსჯელობის სწავლაში დაეხმარა - ეს ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი და სასიხარულო შეფასებაა ხოლმე.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი და ტრომსოს უნივერსიტეტი

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამაგისტრო პროგრამამ ნორვეგიაში სწავლის საშუალება მომცა. კერძოდ, გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში, ვსწავლობდი ტრომსოს უნივერსიტეტში (UiT – The Arctic University of Norway).

ჩემთვის სასიამოვნო იყო იმის აღმოჩენა, რომ ნორვეგიაში იქაური მაგისტრატურის სტუდენტები იმავე სახელმძღვანელოებს და სასწავლო მასალებს იყენებდნენ, რასაც ჩვენი ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა.

ამდენად, თსუ-მ არამარტო საზღვარგარეთ სწავლის საშუალება მომცა, არამედ საჭირო ცოდნით და მომზადებითაც შემაიარაღა.

მართლაც, ტრომსოს უნივერსიტეტში წარმატებით გავიარე ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანი კურსები. აღსანიშნავია, რომ ეპიდემიოლოგიის კურსს ნორვეგიელ დოქტორანტებთან ერთად ვსწავლობდი.

ნორვეგიაში, ზოგადად, სწავლების ძალიან მაღალი სტანდარტები აქვთ. იქ სწავლა არც ადგილობრივი სტუდენტებისთვისაა იოლი და როგორც გავიგე, მაშინ საქართველოდან ჩასული სტუდენტებისგან მით უმეტეს არავინ ელოდა მაღალ შედეგებს. იმ წელს, გლობალური ჯანდაცვის კურსზე მთელს ნაკადში მხოლოდ ერთმა სტუდენტმა მიიღო უმაღლესი შეფასება (A) და ეს ერთი სტუდენტი სწორედ მე ვიყავი - ნორვეგიაში საქართველოდან ჩასული მაგისტრანტი.

ტრომსოს უნივერსიტეტში ათასობით ნორვეგიელი და საერთაშორისო სტუდენტი სწავლობს. შეიძლება ითქვას, რომ უნივერსიტეტში ანტარქტიდის გარდა ყველა კონტინენტია წარმოდგენილი.

იქ ყოფნისას, მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოსული სტუდენტები გავიცანი, რომლებთანაც დღემდე ვმეგობრობ. ნორვეგიაში სწავლის პერიოდში, უაღრესად სასიამოვნო იყო ამ განათლებულ და ნიჭიერ ადამიანებთან ერთად ჯანდაცვის სხვადასხვა საკითხზე მსჯელობა და დებატები.

უნივერსიტეტის პროფესორებიც სხვადასხვა ქვეყნიდან არიან. მაგალითად, მე ნორვეგიელ ლექტორებთან ერთად მასწავლიდნენ ცნობილი ინგლისელი და ამერიკელი პროფესორებიც. ნორვეგიაში სწავლის ერთ-ერთი თავისებურებაა სტუდენტის დამოუკიდებლობა.

საქართველოში ხშირად ლექტორი წყვეტს რა მასალებს უნდა გაეცნოს სტუდენტი ან რომელი წიგნი უნდა წაიკითხოს. ნორვეგიაში ასე არ არის. შესაძლოა, რეკომენდაციის სახით, სტუდენტს რომელიმე წიგნი ან სამეცნიერო სტატია ურჩიონ, მაგრამ საბოლოოდ, ეს მხოლოდ რეკომენდაციაა. სტუდენტს თავისუფლად შეუძლია თავად აირჩიოს რა წაიკითხოს ან როდის. მეტიც, ტრომსოში სწორედ ამას მოელიან მაგისტრანტებისგან. სტუდენტი, რომელიც იქ სწავლობს, დროის სწორად განაწილებას და აბსოლუტურად დამოუკიდებელ მუშაობას უნდა იყოს მიჩვეული.

მეორე მხრივ, სტუდენტებს სწავლისთვის ყველანაირი პირობა აქვთ შექმნილი - საუკეთესო წიგნებით სავსე ბიბლიოთეკა, პროგრამული უზრუნველყოფა და წვდომა საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალებზე. გარდა ამისა, უნივერსიტეტს აქვს საკუთარი სპორტული დარბაზები, რომლებიც ყველანაირადაა აღჭურვილი; სასადილოები და კაფეები, სადაც ჯანსაღად კვებაა შესაძლებელი; და საკუთარი ბარიც კი, სადაც გასართობი ღონისძიებები და კონცერტები ტარდება ხოლმე. აღსანიშნავია, რომ დიდ ყურადღებას აქცევენ სტუდენტების მენტალურ ჯანმრთელობასაც - სპეციალურად სტუდენტებისთვის აქვთ შექმნილი ფსიქოლოგიური კონსულტაციების ცენტრი.

როგორც აღვნიშნე, ამჟამად თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დოქტორანტი ვარ. ამასთან ერთად, თსუ-ში ვასწავლი კიდეც, როგორც მოწვეული ლექტორი. შესაბამისად, ამ ეტაპზე არსებული გეგმებიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან. ამ უნივერსიტეტს უდიდესი წვლილი აქვს შეტანილი ჩემს განვითარებაში სამეცნიერო და აკადემიური მიმართულებით. იმედი მაქვს, რომ მომავალშიც ასე იქნება.

ფილოლოგიის დოქტორი ნათია მიროტაძე, ახალგაზრდა მეცნიერის სტატუსით, 2023 წელს მეცნიერებაში განსაკუთრებული მიღწევისთვის რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის პრემიით დაჯილდოვდა. ნათია საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის თანამშრომელი და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენის სასწავლო–სამეცნიერო ინსტიტუტის მოწვეული ლექტორია. როგორც თავად ამბობს,  მართალია თავიდან თსუ მისი შეგნებული არჩევანი არ ყოფილა და თავდაპირველად უნივერსიტეტში, ფაქტობრივად „შემთხვევით“ აღმოჩნდა,  მისი, როგორც მეცნიერის, იდენტობა ყოველთვის თსუ-სთან იქნება დაკავშირებული.  როგორ აღმოჩნდა იგი თსუ-ში და რა აკავშირებს მას ჩვენს უნივერსიტეტთან ამის შესახებ იგი თავად საუბრობს. ინტერვიუს მსვლელობისას ნათიამ ისე საინტერესოდ ისაუბრა მის საკვლევ თემატიკაზე, რომ გადავწყვიტეთ ამ საუბრის შეძლებისდაგვარად ვრცელი ვერსია შეგვეთავაზებინა მკითხველისთვის.

თსუ-სთან ურთიერთობის 20-წლიანი საგა, რომელიც არასოდეს დასრულდება...

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი 2021 წლის დეკემბერში დავასრულე, ანუ როდესაც დავიცავი დისერტაცია „პირველი მეფეთას საკითხავები ქართულ ლექციონარებში: მიმართება ქართულ და ბერძნულ წყაროებთან“.  შესაბამისად, ახლა  ფილოლოგიის დოქტორი ვარ. ვმუშაობ კორნელი კეკელიძის სახელობის საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის კოდიკოლოგიისა და ტექსტოლოგიის განყოფილების უფროს მეცნიერ თანამშრომლად. გარდა ამისა, ვარ ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენის სასწავლო–სამეცნიერო ინსტიტუტის ძველი ქართული ენისა და ტექსტოლოგიური კვლევების კათედრის მოწვეული ლექტორი.

შეიძლება ითქვას, თავის დროზე გააზრებული არჩევანი არ გამიკეთებია და სრულიად შემთხვევით, უფრო კი დედაჩემის წყალობით, მოვხვდი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე ვიყავი, როდესაც გადავწყვიტე, მასწავლებელი გამოვსულიყავი. ჩემი ბებიები და ბაბუა მასწავლებლები იყვნენ. დედაჩემის დედა  ფილოლოგი იყო, მამაჩემის დედა – ქიმიისა და ბიოლოგიის მასწავლებელი, ბაბუა კი – მათემატიკის. ღრმა ბავშვობიდან მახსოვს ჩემი ბებიების მონათხრობი, თუ როგორი იყო მათი პირველი გაკვეთილი, მიყვებოდნენ საინტერესო ამბებს თავიანთი პროფესიული ცხოვრებიდან და მასწავლებლობა ჩემთვის ყოველთვის  ასოცირდებოდა ბებიებთან გატარებულ ბედნიერ საზაფხულო არდადეგებთან და შემოსილი იყო რომანტიკული ბურუსით. მერე რაღაც წიგნიც წავიკითხე, რომელიც ასევე მასწავლებლებზე იყო და გადავწყვიტე, რომ მეც მასწავლებელი უნდა გამოვსულიყავი. ვაფასებდი რა რეალურად ჩემს შესაძლებლობებს, ცხადი იყო, რომ ჩემგან ფიზიკის, ქიმიისა თუ მათემატიკის მასწავლებელი არ გამოვიდოდა. რაც ძალდაუტანებლად  და ადვილად გამომდიოდა, ქართული ენის გრამატიკა იყო (ლიტერატურაში ლექსების დასწავლა ყოველთვის მეზარებოდა). როცა ვუთხარი ჩემს მშობლებს, რომ ქართული ენის მასწავლებლობა მინდოდა, მითხრეს, რომ ფილოლოგიურზე უნდა ჩამებარებინა და ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტშიც დედაჩემმა შემოიტანა საბუთები. აბიტურიენტობის ერთი წლისა და მისაღები გამოცდების შემდეგ 2004 წლის სექტემბერში დაიწყო ჩემი და თსუ-ს ურთიერთობის თითქმის 20-წლიანი საგა, რომელიც არასოდეს დასრულდება, რადგან მე ყოველთვის თსუ-ელი ვიქნები.

ჩემთვის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, უპირველეს ყოვლისა,  ჩემი მასწავლებლებით ფასობს. თედო უთურგაიძე, შუქია აფრიდონიძე, ელენე კოშორიძე, ვახტანგ იმნაიშვილი, ნათელა ქუთელია, თენგიზ კიკაჩეიშვილი, ლეილა გეგუჩაძე, ზურაბ ჭუმბურიძე, ლელი ბარამიძე, დამანა მელიქიშვილი, ზაზა ალექსიძე, რევაზ სირაძე, დენის დგებუაძე, ზურაბ კიკნაძე, უშანგი სახლთხუციშვილი, ზაურ მეძველია, გულნარა კალანდარიშვილი, მერი ნიკოლაიშვილი, ანა ხარანაული, დარეჯან თვალთვაძე, რუსუდან ცანავა, მაგდა მჭედლიძე, რამაზ ქურდაძე, მარინე ბერიძე, ლელა ციხელაშვილი, თამარ აფციაური, ვიქტორია ჯუღელი და სხვა მრავალი – ეს ის ადამიანები არიან, ვისთანაც ჩემთვის უნივერსიტეტი ასოცირდება და ვისგანაც უამრავი რამ ვისწავლე ქართული ფილოლოგიისა თუ ადამიანური ურთიერთობების შესახებ. ამათგანაც განსაკუთრებულად გამოვყოფდი თედო უთურგაიძეს, რომელმაც მირჩია, სამეცნიერო საქმიანობა გამეგრძელებინა, და ანა ხარანაულს, რომელიც ჩემი, როგორც სამაგისტრო ნაშრომის, ასევე სადოქტოროს ხელმძღვანელი გახდა და რომელთანაც, შესაბამისად, გავაგრძელე ეს სამეცნიერო საქმიანობა. მისგან მხოლოდ კვლევის მეთოდი ან ტექსტოლოგიისა თუ თარგმანის თეორიის, ან ბიბლიოლოგიის თეორია კი არ მისწავლია, მისი სწორი ხელმძღვანელობით ვისწავლე, კვლევის მეთოდოლოგია, სტატიების წერა, მოხსენებების მომზადება და წარდგენა, კოლეგებთან კონტაქტების დამყარება და საქმიანი ურთიერთობების შენარჩუნება, გუნდური მუშაობა, საკუთარი და სხვისი შრომის დაფასება და ა.შ., მან წარმადგინა საერთაშორისო სამეცნიერო საზოგადოებასთან და მისი ავტორიტეტის, მისგან მიღებული ცოდნისა და უნარების დამსახურებაა ყველა წინსვლა თუ წარმატება, რისთვისაც მიმიღწევია.

 ქართული ბიბლია, როგორც კვლევის საგანი

ჩემი კვლევის სფეროა ქართული ბიბლიის ტექსტოლოგია და თარგმანის თეორია და ზოგადად ბიბლიის ფილოლოგია, ასევე ძველი ქართული თარგმანების ტექსტოლოგია და გამოცემა, ქართული პალეოგრაფია და კოდიკოლოგია, ქართულ ხელნაწერთა აღწერა და კატალოგების მომზადება, ძველი ქართული ენა.

პირველი პროექტი, რომელშიც მაგისტრატურის დამთავრებისთანავე ჩავერთე და პირველი ხელფასიც ავიღე,  რუსთაველის ფონდის მიერ დაფინანსებული პროექტი გახლდათ ძველქართულ-ძველბერძნული ფილოსოფიურ-თეოლოგიური ლექსიკონი, რომელიც დამანა მელიქიშვილისა და ანა ხარანაულის ხელმძღვანელობით თსუ-ს სამეცნიერო ბაზაზე ხორციელდებოდა. სხვადასხვა დროს რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის დაფინანსებით მომზადებული მაქვს ესთერის წიგნის ძველი ქართული ვერსიების სინოპტიკური გამოცემა, „კავშირნი ღვთისმეტყველებითნის“ იოანე პეტრიწისეული თარგმანისა და თარგმანების ფოტოტიპური და დიპლომატური გამოცემა ხელნაწერ H-1337-ის მიხედვით (დამანა მელიქიშვილთან ერთად), ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში დაცული პალიმფსესტების კატალოგი (მკვლევართა ჯგუფთან ერთად), უცხოეთში გადაწერილი ქართულ ხელნაწერთა კატალოგი (მკვლევართა ჯგუფთან ერთად).

ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის დაფინანსებით სხვადასხვა დროს ქრისტიანული აღმოსავლეთის ფილოლოგიის სამაგისტრო და ქართული ბიბლიის სადოქტორო პროგრამების სხვა სტუდენტებთან ერთად სასწავლო-კვლევითი მივლინებებით ვიმყოფებოდი ქუთაისის ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმში, სვანეთის ეთნოგრაფიულ მუზეუმსა და მატენადარანში (ერევანში) დაცული ქართული ხელნაწერების აღსაწერად და შესასწავლად.  

რას ნიშნავს ქართული ბიბლია? რით არის  იგი განსხვავებული და გამორჩეული?  ქართული/ბერძნული... ბიბლია და მსგავსი გამოთქმები ბიბლიის ქართული/ბერძნული თარგმანის შემოკლებული ვარიანტია, რომელსაც ბიბლიოლოგთა წერით და ზეპირ მეტყველებაში ხშირად შეხვდებით. მოგეხსენებათ, ქართული მწერლობა, ქართული სალიტერატურო ენა არსებობას ბიბლიის თარგმანით იწყებს და ბიბლიის ძველი ქართული თარგმანის კვლევა ქართული ჰუმანიტარული მეცნიერებების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი დარგია. გარდა იმისა, რომ ქართული სალიტერატურო ენის ისტორია, ენის განვითარება, ლექსიკოლოგია, ბიბლიის სტილის გავლენა ორიგინალურ მწერლობაზე სწორედ ბიბლიის ძველ ქართულ თარგმანებზე დაყრდნობით უნდა შეისწავლებოდეს, ქართულ ბიბლიას ბერძნული ბიბლიის კვლევისთვისაც დიდი მნიშვნელობა აქვს. ბიბლიის მე-4-მე-5 საუკუნეში ან კიდევ უფრო ადრე შესრულებული ძველი ქართული თარგმანი ბერძნული ბიბლიის ძველი ბერძნული თარგმანის, ე.ი. სეპტუაგინტას, ტექსტის ისტორიის აღსადგენად და თავდაპირველი ტექსტის დასადგენად მნიშვნელოვანი წყაროა. შესაბამისად, ქართულ ბიბლიაზე მუშაობა და მისი კვლევა მნიშვნელოვანია როგორც ქართული, ასევე საერთაშორისო თვალსაზრისით. ბედნიერი ვარ, რომ ჩემი სამეცნიერო საქმიანობა ამ მიმართულებით წარიმართა.

როგორც უკვე გითხარით, ბიბლიის ქართული თარგმანი საინტერესოა თავისთავადაც, ქართული ფილოლოგიისთვის, და, ასევე, ბიბლიის ბერძნული თარგმანის ისტორიისთვისაც. შესაბამისად, კვლევის პირველ ეტაპზე უნდა დავადგინოთ, ბერძნული ტექსტის ისტორიის/განვითარების რომელ საფეხურს ასახავს ქართული თარგმანი. ამ მიზნის განსახორციელებლად ქართულსა და ბერძნულ ტექსტებს სიტყვასიტყვით ვუდარებთ და მერე მსგავსებებსა და განსხვავებებს ვაანალიზებთ. ამ ანალიზის საფუძველზე ვადგენთ თარგმანის მიმართებას ბერძნულ წყაროებთან. პირველი მეფეთას რამდენიმე ძველი ქართული თარგმანი არსებობს. ერთ-ერთი მათგანი უშუალოდ ბიბლიურ ხელნაწერებშია შემონახული, მეორე კი – ლექციონარის ხელნაწერებში. სანამ გავაგრძელებთ, ვთქვათ რა არის ლექციონარი: ესაა კალენდარზე გაწყობილი ლიტურგიკული კრებული, რომელშიც ამა თუ იმ დღესასწაულზე შესასრულებელი ღვთისმსახურებაა აღწერილი იმის მითითებით, თუ რომელი მონაკვეთები უნდა წაიკითხონ ძველი და ახალი აღთქმიდან წირვა-ლოცვისას. სწორედ ამ მონაკვეთებს ჰქვია საკითხავები. ლექციონარის ქართულ ხელნაწერებში პირველი მეფეთას საკმაოდ დიდი ნაწილია შესული საკითხავების სახით. ლექციონარისა და ბიბლიის მკვლევართათვის ყოველთვის საინტერესო იყო საკითხი, ლექციონარში შესული საკითხავები იგივე ტექსტებია, რაც ბიბლიურ ხელნაწერებში, თუ ლექციონარებსა და ბიბლიის ხელნაწერებში სხვადასხვა თარგმანებია. სწორედ ამის გარკვევა იყო ჩემი დისერტაციის კიდევ ერთი მიზანი. პირველი მეფეთას შემთხვევაში ლექციონარის საკითხავები ბიბლიის ხელნაწერებში შესული ტექსტისაგან განსხვავებული თარგმანია და მომდინარეობს სეპტუაგინტას L ტექსტუალური ფორმიდან. იმის ახსნა, თუ რა არის სეპტუაგინტას L ტექსტუალური ფორმა შორს წაგვიყვანს. დაინტერესებულთ შეუძლიათ ჩემი დისერტაცია წაიკითხონ ან მომწერონ და ვისაუბროთ ბიბლიის ტექსტოლოგიაზე და სამაგისტრო პროგრამაზე – ქრისტიანული აღმოსავლეთის ფილოლოგია – რომლის ფარგლებშიც შეისწავლიან ბიბლიის ფილოლოგიას და გახდებიან ქართული ბიბლიის მკვლევარნი.

პრაქტიკული რჩევა ახალგაზრდა მკვლევრებისთვის და არამხოლოდ...

არამხოლოდ ახალგაზრდა თაობის წარმომადგენლებს, ყოველთვის ყველას ვურჩევ, რომ აირჩიონ ის საქმე და ის პროფესია, რომელიც მათ უყვართ და რისი კეთებაც სიამოვნებას ანიჭებთ. თუ ეს ფილოლოგიაა, დიახაც უნდა აირჩიონ. შესაძლოა, მატერიალური სარგებელი რომელიღაც პროფესიებში უფრო მეტია, მაგრამ როცა საყვარელ საქმეს აკეთებ და წარმატებასაც აღწევ, ადამიანი გრძნობს დაფასებასა და კმაყოფილებას, რომელსაც მატერიალური მხარე ვერ გადაწონის. ამასთან, საქმის ერთგულება ხანდახან მეტ-ნაკლებად მატერიალურადაც ფასდება ხოლმე. გარდა საკუთარი ინტერესებისა, აირჩიონ ისეთი პროგრამა, რომელიც სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობის საბაზისო უნარებს შესძენთ. აირჩიონ ხელმძღვანელი, რომელიც დაუზარებლად და არაერთხელ წაიკითხავს და გაასწორებს მათს ნაწერს. დაუზარებლად და არაერთხელ გაასწორონ თავიანთი სტატიები თუ მოხსენება ხელმძღვანელის შენიშვნების შესაბამისად. სანამ სტუდენტები არიან, რაც შეიძლება მეტი ისწავლონ, განსაკუთრებით საკვლევი ენები, იკითხონ ბევრი, მიიღონ მონაწილეობა დისკუსიებში, განივითარონ პროფესიული უნარები. მეცნიერული კეთილსინდისიერებით აკეთონ საქმე და აღიჭურვონ მოთმინებით და მათი შრომა აუცილებლად დაფასდება. ამას საკუთარ თავსაც ვურჩევ ხოლმე.

პირველად საზღვარგარეთ მაგისტრატურაში სწავლისას საერთაშორისო კონფერენციაში მონაწილეობის მისაღებად წავედი შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის დაფინანსებით. მომდევნო წლებში ორჯერ მაქვს მონაწილეობა მიღებული გერმანიაში, გიოტინგენში სეპტუაგინტის საზაფხულო სკოლაში. მიუხედავად იმისა, რომ ამ საზაფხულო სკოლაში სწავლისას შევხვდი და გავიცანი ბიბლიოლოგიის დარგის უმნიშვნელოვანესი მეცნიერები, რომელთანაც შემდეგში მჭიდრო პროფესიული ურთიერთობა ჩამომიყალიბდა და, შეიძლება ითქვას, ჩემი და ესთერის წიგნის ძველი ქართული თარგმანის საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლა ამ სკოლებით დაიწყო, დაფინანსების მოპოვება ამ სკოლებში მონაწილეობის მისაღებად შეუძლებელი აღმოჩნდა. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მაღალი სამეცნიერო რეპუტაციის საზაფხულო სკოლაში მონაწილეობა სტუდენტს უნდა უფინანსდებოდეს და კარგი იქნება თუ უნივერსიტეტი ან რომელიმე ფონდი ამაზე იზრუნებს.

ჩემი პირველი საერთაშორისო კონფერენციიდან დღემდე არაერთ საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციაში მაქვს მონაწილეობა მიღებული, ერთ-ერთ მათგანს სტუდენტური პროექტების ფარგლებში მიღებული დაფინანსებითაც დავესწარი. დოქტორანტურაში სწავლისას ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან ერაზმუსის გაცვლითი პროგრამით სამი თვე გავატარე ბელგიაში, ლუვენ ლა ნევის უნივერსიტეტში. ამას გარდა იყო რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის დაფინანსებული სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში რამდენიმეთვიანი მივლინებები გიოტინგენის სეპტუაგინტას ინსტიტუტსა და ჰელსინკის უნივერსიტეტში. ასევე ჰუმბოლტის სტიპენდია გიოტინგენსა და ბონში კვლევითი ვიზიტისთვის.

საზაფხულო სკოლების, კონფერენციებისა და კვლევითი ვიზიტების დროს დამყარებული კავშირების დამსახურებაა ის, რომ 2019-2023 წლებში დასაქმებული ვიყავი ზალცბურგის უნივერსიტეტის კათოლიკური თეოლოგიის ფაკულტეტის ბიბლიის კვლევისა და ეკლესიის ისტორიის დეპარტამენტში განხორციელებულ კვლევით პროექტში, რომელიც ესთერის წიგნის ტექსტის ისტორიის ახლებურ ინტერპრეტაციას გულისხმობდა ახალგამოვლენილი მასალის საფუძველზე. ეს მასალა კი, უპირველეს ყოვლისა, გახლდათ ესთერის წიგნის ძველი ქართული თარგმანები.

ზალცბურგის უნივერსიტეტში ყოფნისას ზალცბურგის უნივერსიტეტის თეოლოგიის ფაკულტეტსა და თსუ-ს ჰუმანიტარულ ფაკულტეტს შორის ჩემი მცირეოდენი ძალისხმევით ამოქმედდა ერაზმუსის გაცვლითი პროგრამა, რომლითაც ერთი სტუდენტი უკვე იმყოფებოდა ზალცბურგში, მეორეს შემდეგ სასწავლო წელს გავგზავნით. იმედია, პროგრამა მომავალშიც შეუფერხებლად გაგრძელდება.  მიმაჩნია, რომ ზალცბურგის უნივერსიტეტში გატარებული ოთხი წლის განმავლობაში მიღებული გამოცდილება და დამყარებული კონტაქტები მნიშვნელოვანი საფეხურია ჩემს საქმიანობაში. 

2020 წლამდე ზალცბურგის უნივერსიტეტსა და ქართულ უმაღლეს სასწავლებლებს შორის გაცვლითი პროგრამა მხოლოდ პოლიტიკურ მეცნიერებებში მოქმედებდა. 2020 წელს ზალცბურგის უნივერსიტეტის საგრანტო წინადადების მომზადებაში მეც მივიღე მონაწილეობა და გაცვლით პროგრამაში თსუ-ს ჰუმანიტარული ფაკულტეტის ბიბლიოლოგიის სადოქტორო პროგრამაც ჩავრთეთ. საგრანტო წინადადება 2023 წლისთვისაც მოვამზადე, რომლის ფარგლებშიც 2024 წლის შემოდგომის  სემესტრში გავგზავნით ერთ დოქტორანტს. როგორც ვიცი, ჩვენი სეგმენტი წლევანდელ პროექტშიცაა გათვალისწინებული (ზალცბურგიდან წამოვედი და ამ საქმეში უშუალოდ აღარ ვარ ჩართული). ამ ეტაპზე გაცვლითი პროგრამა ზალცბურგის უნივერსიტეტის კათოლიკური თეოლოგიის ფაკულტეტის ბიბლიისა და ეკლესიის ისტორიის დეპარტამენტთან მხოლოდ დოქტორანტურის საფეხურის სტუდენტებისთვისაა, თუმცა სამომავლოდ, ცხადია, პროგრამის გაფართოება სხვა საფეხურისა და მიმართულების სტუდენტებისთვისაც შეიძლება.

რაც შეეხება 2023 წელს რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის პრემიას მეცნიერებაში განსაკუთრებული მიღწევისთვის...

კონკურსს პრემიის მოსაპოვებლად ფონდი წელიწადგამოშვებით აცხადებს. წელს გამოცხადებული იყო შვიდ სხვადასხვა დარგში, მათ შორის ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში. ახალგაზრდა მეცნიერები, რომლებსაც კონკურსში სურთ მონაწილეობა, ამზადებენ საპროექტო წინადადებას, რომელშიც, ერთი მხრივ, აღწერენ თავიანთ სამეცნიერო საქმიანობას და განსაკუთრებულ მიწევას, ხოლო, მეორე მხრივ, მეცნიერების პოპულარიზაციისთვის გაწეულ საქმიანობას (საჯარო ლექციებს, საგაზეთო, რადიო- და ტელე- ინტერვიუებს...). საპროექტო წინადადებას სხვადასხვა კრიტერიუმის შესაბამისად აფასებენ ექსპერტები და თითოეულ დარგში უმაღლესი შეფასების მქონე ახალგაზრდა მეცნიერს ენიჭება პრემია 6 250 ლარის ოდენობით. კონკურსში მეც მივიღე მონაწილეობა და პრემიის მფლობელიც გავხდი.

რით აღმოჩნდა ახალაგაზრდა მკვლევარისთვის  მიმზიდველი  „ესთერის წიგნი“?  ესთერის წიგნზე მუშაობა სამაგისტრო ნაშრომისთვის დავიწყე. მაშინ  მის შესახებ არაფერი ვიცოდი და არც რაიმე მიმზიდველობა ჰქონდა, არჩევანი შემთხვევითი იყო. თუმცა, ამ გადასახედიდან, როცა ახლოს გავიცანი, ასეთი საინტერესო ისტორიის წიგნი სხვა არ მეგულება. მგონი ტექსტის ისტორიაც უნდა განვმარტო. ძველი ტექსტების შემთხვევაში, ესაა ცვლილებების ერთობლიობა, რომელსაც ესა თუ ის ტექსტი ჩაწერილი, ფიქსირებული ფორმის მიღების შემდეგ თანამედროვე გამოცემებამდე ხელნაწერიდან ხელნაწერში გადაწერის პროცესში განიცდის. ზოგიერთი ტექსტის ისტორია არც ისე ამაღელვებელია და გადამწერის მიერ დაშვებული შეცდომებით შემოიფარგლება, ზოგი ტექსტი კი სხვადასხვა მიზეზისა თუ გარემოების გამო უფრო დრამატულად იცვლება: რომელიმე გადამწერი თუ მთარგმნელი უბრალოდ კი არ თარგმნის ან გადაწერს ტექსტს, არამედ საქმეს შემოქმედებითად უდგება და იწყებს გარდათხზვას: ამატებს რამეს, ან აკლებს, ან ადგილს უნაცვლებს. ესთერის წიგნი ბიბლიის იმ წიგნთა შორისაა, რომელსაც ასე შემოქმედებითად მოეკიდა მთარგმნელიც და შემდეგში კიდევ ორი ავტორი და ასე ებრაულის თარგმნა-გარდათხზვით შეიქმნა ესთერის სეპტუაგინტას ტექსტუალური ფორმა, ამ უკანასკნელის გარდათხზვით კი ალფა ტექსტი და კიდევ ერთი ბერძნული ტექსტი, რომელიც სრული ფორმით მხოლოდ ძველმა ლათინურმა თარგმანმა შემოგვინახა. ბიბლიის ქართული ტრადიცია ერთადერთია, რომელშიც ალფა ტექსტის (ესთერის წიგნის სეპტუაგინტას თარგმანის გარდათხზვით მიღებული ტექსტის) თარგმანი არსებობს სრული ფორმით. ეს ტექსტი მხოლოდ ოშკის ბიბლიაშია შემონახული. კიდევ უფრო გასაოცარი და საინტერესოა ესთერის წიგნის მეორე ძველი ქართული თარგმანი, რომელიც ესთერის წიგნის ყველა არსებულ ფორმას აერთიანებს თავის თავში: სეპტუაგინტასაც, ალფა ტექსტსაც და მესამე ბერძნულ ტექსტსაც და კიდევ იმასაც, რომელიც სხვაგან აღარ შემონახულა. მოკლედ ამბავი ძალიან საინტერესოა და ორი სიტყვით არ ითქმის.  ესთერის შემდეგ ვგეგმავ ჩემი დისერტაციის გამოქვეყნებასაც. უფრო შორსმიმავალი გეგმები ციფრულ ჰუმანიტარიას უკავშირდება, იმედია, განვახორციელებთ დიდ ინსტიტუციურ პროექტს და მოვამზადებთ ხელნაწერთა აღწერილობის ელექტრონულ ბაზებს, ლინირებისა და ჭვირნიშნების ბაზებს, ქართული ბიბლიის პარალელურ კორპუსს...

ამჟამად თსუ-სთან მოწვეული ლექტორის სტატუსი მაკავშირებს და ზემოხსენებული პროექტების განხორციელებაც უფრო ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში მესახება, რომლის უფროსი მეცნიერ თანამშრომელიც ვარ. სხვას მომავალი გვიჩვენებს. ჩემი, როგორც მეცნიერის, იდენტობა კი ყოველთვის თსუ-სთან იქნება დაკავშირებული. რაც  ძალზე მნიშვნელოვანია,  გარდა იმისა, რომ თსუ-ში მივიღე უმაღლესი განათლება და პროფესია, თსუ-ში შევხვდი ჩემს მეგობრებსაც, რაც არანაკლები შენაძენია.

„თსუ დესპანი“ ერთ-ერთი წარმატებული პროექტია, რომელიც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში უკვე წლებია არსებობს და რომლის საშუალებითაც სკოლის მოსწავლეებს უნივერსიტეტის გაცნობის საშუალება აქვთ.  თუ რით შეიძლება იყოს თსუ მიმზიდველი და საინტერესო მათთვის, როგორც მომავალი სტუდენტებისთვის, თსუ სტუდენტი-დესპანები მშობლიური სკოლის მოსწავლეებს უყვებიან. სწორედ ისინი არიან საკუთარი უნივერსიტეტის დესპანები საკუთარ სკოლაში.

"თსუ დესპანი" და მე-9 კლასში დასახული მიზანი

ერთ-ერთი ვისაც სწავლა თსუ-ში „დესპანმა“ დააწყებინა გიულგიუნ მამედხანოვაა. მოგვიანებით, ის თავადაც გახდა დესპანი. საკუთარ, თექალოს საჯარო სკოლას ჯერ უნივერსიტეტის დესპანად ეწვია, შემდგე კი მასწავლებლის სახით დაუბრუნდა.  თსუ 2022 წელს დაამთავრა.   ამჟამად თაქალოს საჯარო სკოლაში  საგანს “მე და საზოგადოება” ასწავლის. მეორე პროფესიით  ჟურნალისტია, ფრილანსერის სტატუსით  ისეთ სოციალურ თემებზე ამზადებს სხვადასხვა პროდუქტს, როგორიცაა: ქალთა უფლებები, საქართველოში მცხოვრები ეთნიკური უმცირესობების გამოწვევები, ინდივიდუალური ისტორიები და სხვა. ამას გარდა, გიულგიუნი მარნეულის მუნიციპალიტეტში სხვა ახალგაზრდებთან ერთად  სხვადასხვა გარემოსდაცვით პროექტს ახორციელებს.

„თსუ-ს შესახებ  პირველად Მე-9 კლასში სწავლისას გავიგე, როდესაც ჩვენს  სკოლას სტუმრად ყოფილი მოსწავლე, უკვე თსუ-ს სტუდენტის სტატუსით ეწვია. “ის იმდენად დეტალურად, საინტერესოდ, ისეთი სიამაყით გვიყვებოდა კავკასიაში უძველესი უნივერსიტეტის შესახებ, რომლის ნაწილი უკვე თავადაც იყო, რომ სწორედ მაშინ გადავიწყვიტე, ერთ დღეს თსუ-ელი  მეც გავხდებოდი. გავხდი კიდეც... თსუ  საზოგადოებრივი გეოგრაფიის სპეციალობით დავამთავრე და სიღრმისეულად ვისწავლე გარემოსა და საზოგადოებას შორის მჭიდრო ურთიერთკავშირი. 

უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ გიულგიუნმა იმავე წელს ჩააბარა მასწავლებლობის კომპეტენციის დამადასტურებელი 10-კრედიტიანი გამოცდა გეოგრაფიის მიმართულებით. შემდეგ წელს კი - სამოქალაქო განათლების გამოცდა.  როგორც თავად აღნიშნავს, მის კარიერულ წინსვლაში  თსუ-ში მიღებულმა ცოდნამ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა.  „ჩემს მოსწავლეებს დიდი მოტივაციით ვასწავლი საგანს „მე და საზოგადოება“.  ამას გარდა, საინიციატივო “მულტისექტორული სამუშაო ჯგუფის” აქტიური წევრი ვარ. ჩვენი მიზანია მარნეულის მუნიციპალიტეტში კლიმატგონივრული სოფლის მეურნეობის დანერგვა მდგრად განვითარებაზე ორიენტირებული მიდგომებით.  ჯგუფის საქმიანობის ფარგლებში აქტიურად ვუჭერთ მხარს ადგილობრივ ფერმერებს, რათა თავისი სასოფლო მეურნეობა გარემოსთვის ზიანის მიუყენებლად განავითარონ, მოიყვანონ სუფთა პროდუქცია, არ დააჩქარონ თავისი საქმიანობით კლიმატის ცვლილება და თანამედროვე სოფლის მეურნეობის ასპექტებს ახლოდან გაეცნონ. მიმაჩნია რომ, საზოგადოებრივი გეოგრაფიის მიმართულებით მიღებული ცოდნა დამეხმარა ჩემი წვლილი შემეტანა ამ ჯგუფის საქმიანობასა და მარნეულის მუნიციპალიტეტში სოფლის მეურნეობის განვითარებაში“, - აღნიშნავს თსუ კურსდამთავრებული.

„მულტისექტორული ჯგუფის გარდა  მოსწავლეებთან ერთად 3 წლის წინ შევქმენი ეკო -კლუბი „მწვანე აზროვნება“. მარნეულის მუნიციპალიტეტში ეკოლოგიური მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად და პლასტმასების ნარჩენების ეფექტიანად მართვისთვის, ვახორციელებთ პროექტებს და აქტივობებს. ერთ-ერთი პროექტის ფარგლებში, გავხსენით პლასტმასას მიმღები პუნქტი მარნეულში და გამოვაცხადეთ კამპანია „მარნეული პლასტმასის გარეშე“. მარნეულის მოსახლეობის ჩართულობით შეგროვილ პლასტმასს ვაბარებთ პლასტმასების მიმღებ ქარხანაში და ამით ხელს ვუწყობთ მარნეულის მუნიციპალიტეტში ნარჩენების მართვას. ასევე წელს საბიუჯეტო ინიციატივა შევიტანეთ მარნეულის მერიაში და მოვითხოვეთ, მუნიციპალურ დონეზე დაწესდეს “მარნეულის დასუფთავების დღე”.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტს მრავალი კურსდამთავრებული ჰყავს, ვინც სხვადასხვა სფეროში გარკვეულ წარმატებას მიაღწია, თავის სათქმელი უკვე თქვა ან ახლო მომავალში  იტყვის.  მათ შორის 2007 წელს  ევროკავშირის მიერ დაარსებული  თსუ ევროპული კვლევების ინსტიტუტის (IES) ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამის კურსდამთავრებულებიც არიან. ერთ-ერთი,  37 წლის დიპლომატი, სამართალმცოდნე, ევროპისმცოდნეობის მაგისტრი თარაშ პაპასქუაა, რომელიც ამ დროისთვის ჩვენს ქვეყანას კორეის რესპუბლიკაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი  ელჩის რანგში 2022 წლის ნოემბრიდან წარმოადგენს. კორეულს ახლა სწავლობს და ფიქრობს, შემდეგი სამი წლის შემდეგ, სასაუბრო დონეზე მაინც ეცოდინება. ამავე დროს, იმედი აქვს, რომ მასზე უკეთ, კორეულ ენას მისი  ორი შვილი  ისწავლის, რომლებიც მასთან და მეუღლესთან ერთად სეულში ცხოვრობენ.  

თარაშმა 2007 წელს დაამთავრა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, სამართალმცოდნეობის ბაკალავრის ხარისხით (საერთაშორისო სამართლის მიმართულება) და უნივერსიტეტშივე ევროპული კვლევების ინსტიტუტის IES ინგლისურენოვანი პროგრამის ევროპისმცოდნეობის მაგისტრის ხარისხით.

თსუ კურსდამთავრებულმა პრაქტიკული საქმიანობა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროში დაიწყო.  კორეის რესპუბლიკაში ელჩობამდე ეკავა საერთაშორისო ორგანიზაციების დეპარტამენტის III, II და I მდივნის თანამდებობები; მუშაობდა პოლონეთის რესპუბლიკაში საქართველოს საელჩოში მრჩევლად; ავსტრიის რესპუბლიკაში საქართველოს საელჩოში, საქართველოს მუდმივ წარმომადგენლობაში ეუთოსა და ვენაში განთავსებულ საერთაშორისო ორგანიზაციებში მრჩევლის თანამდებობებზე; 2019-2022 წწ. გახლდათ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს ვაჭრობის განვითარებისა და საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების დეპარტამენტის უფროსი.  

რამ განაპირობა ზოგადად თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტით და კერძოდ, ევროპული კვლევების ინსტიტუტით (IES-ით) თარაშ პაპასქუას დაინტერესება? რამდენად შეუწყო ხელი მის კარიერულ წინსვლას თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში მიღებულმა ცოდნამ და აქ შეძენილმა კავშირებმა? ამ და კიდევ სხვა საკითხებზე თარაშ პაპასქუა თავად მოგვიყვება.

2003 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებში ვიყავი გაცვლითი პროგრამით, სადაც დავასრულე საშუალო განათლება. სწავლის გაგრძელება და უმაღლესი განათლების მიღება იქვე მსურდა, რისი ყველა წინაპირობაც მქონდა. თუმცა, სხვადასხვა გარემოების გამო, უმაღლესი განათლების მიღება საქართველოში მომიწია. მისაღები გამოცდების წინ, ამერიკიდან ახალჩამოსულს, საერთაშორისო სამართლის სპეციალობისადმი გამოკვეთილი ინტერესი გამაჩნდა და სხვა არჩევანზე არც მიფიქრია, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, მართლაც, გამორჩეულია თავისი ისტორიით და ტრადიციით. ამ მხრივ, მისი უცხოენოვანი სექტორი კი ჩემს ინტერესებთან შესაბამისი იყო.

უნივერსიტეტში ჩამომიყალიბდა და განმიმტკიცდა საქართველოს ევროპულ სივრცეში ინტეგრაციისთვის ხელშეწყობის სურვილი. სწორედ ამან დამაკავშირა ევროპული კვლევების ინსტიტუტთან და მის ორწლიან, ინგლისურენოვან სამაგისტრო პროგრამასთან, რომელიც  ძალზე საინტერესო და შინაარსიანი აღმოჩნდა ჩემთვის. მოხარული ვარ, რომ ევროპული კვლევების ინსტიტუტი დღესაც წარმატებით აგრძელებს მუშაობას და მას შემდეგ არაერთი პროგრამა და მოდული დაემატა, მათ შორის, სადოქტოროც. ვფიქრობ, ამით  ინსტიტუტს დიდი წვლილი შეაქვს ჩვენი საზოგადოებისთვის ევროპული ღირებულებების განმტკიცებაში.

თსუ-ში ჯერ იურიდიული ფაკულტეტის და ევროპული კვლევების ინსტიტუტში მიღებულმა ცოდნამ   წარმატებული დასაბამი მისცა ჩემს კარიერულ წინსვლას და უდიდესი წვლილი შეიტანა პროფესიულ ჩამოყალიბებაში. ორწლიანი სამაგისტრო პროგრამა წარჩინებით დავამთავრე. ზოგადად, მიმაჩნია, რომ კონკრეტულ დარგში მიღებული საფუძვლიანი განათლება და შემდგომ, ამ ცოდნის პრაქტიკული რეალიზების შესაძლებლობა  წარმატების საწინდარია.

დისკუსია, როგორც შემეცნებითი პროცესი და საერთაშორისო პრაქტიკა

სწავლის პერიოდში ყოველთვის აქტიური ვიყავი. მიუხედავად იმისა, ვიცოდი თუ არა ზუსტი პასუხი, არასდროს გავურბოდი დისკუსიის წამოწყებას, რადგან დინამიკური, ინტერაქციული სასწავლო პროცესი მიზიდავდა. ვფიქრობ, საშუალო თუ უმაღლესი განათლების მიღების ეტაპი - შემეცნებითი პროცესი, სხვების თუ საკუთარი შეცდომების ანალიზი, საბოლოო, სწორი პოზიციის ჩამოყალიბება, ის ფუფუნებაა, რომლის საშუალებაც ყოველთვის არ გეძლევა ცხოვრებაში. ამიტომ ეს შანსი რაც სასწავლო დაწესებულებაში გეძლევა  ნაყოფიერად უნდა გამოიყენო.

ჩემი სტუდენტობისას უნივერსიტეტს ძალიან საინტერესო, ფართო სპექტრის გაცვლითი პროგრამები ჰქონდა და დღეს, რამდენადაც ვიცი, კიდევ უფრო მეტი აქვს. თსუ-ში სწავლისას გამოვყოფდი საერთაშორისო სამართლის მიმართულებით, ჰოლანდიაში, ლაიდენის უნივერსიტეტის იმიტირებული სასამართლო პროცესებში  მონაწილეობას. ჩვენი ჯგუფიდან მონაწილე ოთხი სტუდენტისთვის ეს მართლაც საინტერესო გამოცდილება იყო.

ასევე, სტაჟირების შესაძლებლობა მქონდა საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციაში, საქართველოს იმჟამინდელი პრემიერ-მინისტრის მრჩევლის, საქართველოს იუსტიციის ყოფილი მინისტრისა და ჰააგის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს მოქმედი მოსამართლის,  გოჩა ლორთქიფანიძის აპარატში.

კონტაქტების დამყარებისა და შემდგომი ურთიერთობებისთვისაც უნივერსიტეტი და ევროპული კვლევების ინსტიტუტი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო. ყოველდღიური შეხება გვქონდა უმაღლესი რანგის აკადემიურ პერსონებთან და გამოცდილ, პრაქტიკოს საჯარო მოხელეებთან. რომლებიც იმ დროს საგარეო საქმეთა სამინისტროში მაღალ დიპლომატიურ თანამდებობებს იკავებდნენ, შემდგომში კი დიდი წვლილი შეიტანეს ჩემი დიპლომატიური კარიერის დაწყებაში. მინდა  გულწრფელი მადლობა გადავუხადო ჩემს ყოფილ ლექტორებს, რომელთა უმეტესობასთან დღეს პირადი მეგობრობა და სამსახურებრივი ურთიერთობა მაკავშირებს.

ელჩის  სამომავლო გეგმები  და თსუ

უნივერსიტეტი ჩემთვის მშობლიურია. აქვე დიდი სიამაყით და კმაყოფილებით მინდა გავიხსენო 2012-2014 წწ. თსუ-ში საერთაშორისო ურთიერთობების მიმართულების ბაკალავრიატის საფეხურზე ინგლისური ენის მიწვეული ლექტორის რანგში მუშაობა. თსუ-ს მიმართ კეთილგანწყობა და მასთან  თანამშრომლობის სურვილი ყოველთვის მექნება. მართალია ამ ეტაპზე ეს აკადემიური საქმიანობის სახით ვერ ხერხდება, მაგრამ  ახლანდელ ფორმატში შესაძლებელია,  უნივერსიტეტის საგანმანათლებლო პროგრამების პოპულარიზაცია და  გარკვეული ხელშეწყობა, რისთვისაც არ დავიშურებ  ძალისხმევას.

გასულ წელს საქართველო-კორეას შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების ოცდაათი წლისთავი აღინიშნა. ამ პერიოდის განმავლობაში, ორ ქვეყანას შორის მეტად ნაყოფიერი და ახლო ურთიერთობები ჩამოყალიბდა, რაშიც ჩემს წინამორბედებს უდიდესი წვლილი მიუძღვით.

 საქართველო-კორეას შორის პარტნიორული ურთიერთობების ყველა მიმართულებით გაღრმავების დიდი პოტენციალი გვაქვს. ამის საფუძველი ჩვენი საერთო ღირებულებები და დემოკრატიული ფასეულობებია. ჩემი სურვილი და მიზანია,  საგრძნობი წვლილი შევიტანო ამ საქმეში. განსაკუთრებით გამოვყოფდი სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობებს, საინვესტიციო, ტექნოლოგიების და ინოვაციების დარგში თანამშრომლობას, ასევე გარემოს დაცვის, განახლებადი ენერგიის, განათლების, კულტურული გაცვლებისა და ტურიზმის მიმართულებით არსებულ პოტენციალს.საქართველოს ღვინის სააგენტოსთან ერთად, საელჩო ასევე ჩართულია კორეაში ქართული ღვინის პოპულარიზაციის საქმეში. ამ მიმართულებით, საქართველოს, რომელიც მსოფლიოში აღიარებულია როგორც ღვინის სამშობლო, თავისი 8000 წლიანი უწყვეტი და უნიკალური ღვინის წარმოების ისტორიით, კორეულ ბაზარზე უდიდესი პოტენციალი აქვს.

კორეის ეკონომიკური განვითარება ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში საოცრად შთამბეჭდავია. კორეის რესპუბლიკა, რომელიც აზიაში მეოთხე ადგილზეა  ეკონომიკის განვითარების მხრივ ჩინეთის, იაპონიის და ინდოეთის შემდეგ, საქართველოსთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ქვეყანას და ბაზარს წარმოადგენს და ჩვენი სურვილია კორეასთან, უახლოეს მომავალში, თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება გავაფორმოთ. ამ მიმართულებით, მნიშვნელოვანი მოსამზადებელი სამუშაო უკვე ჩატარებულია და ვფიქრობ, მომავალ წელს შევძლებთ ოფიციალური მოლაპარაკებების დაწყებას.

აქტიურად ვმუშაობთ საქართველოს მოქალაქეებისთვის კორეაში უვიზო მიმოსვლის შესაძლებლობაზე (საუბარია ორდინალურ პასპორტებზე) და ვიმედოვნებ, რომ ეს უახლოეს პერიოდში მოხერხდება.

განათლების დარგი, კერძოდ, უნივერსიტეტებს შორის თანამშრომლობა, სამეცნიერო და სტუდენტური გაცვლითი პროგრამების ხელშეწყობა,  კიდევ ერთი ძირითადი მიმართულებაა, რომელზეც ვმუშაობთ.  საელჩომ აქტიური როლი ითამაშა და ხელი შეუწყო წელს, 19-20 ივნისს, თსუ-ში საქართველო-აზერბაიჯანი-კორეის სამეცნიერო, არქეოლოგიური კონფერენციის ორგანიზებას, რომელშიც სამი ქვეყნის 30-ზე მეტი პროფესორი და მეცნიერი მონაწილეობდა.

რაც შეეხება თსუ ევროპული კვლევების ინსტიტუტს (IES), რომელიც 2007 წელს ევროკავშირის მიერ დაარსდა, ამჟამად აქ უკვე 6 პროგრამა ფუნქციონირებს:   1. ევროპისმცოდნეობაში ჟან მონეს ქართულენოვანი საბაკალავრო პროგრამა ინგლისურენოვანი კომპონენტებით; 2. ინგლისურენოვანი სამაგისტრო პროგრამა ევროპისმცოდნეობაში;  3. ინგლისურენოვანი სადოქტორო პროგრამა ევროპისმცოდნეობაში; 4. ინგლისურენოვანი სამაგისტრო რეგიონული პროგრამა დემოკრატიზაციასა და ადამიანის უფლებებში (ევროკავშირის აღმოსავლეთის პარტნიორობის ინიციატივის მომცველი რეგიონისა და აზიის რამდენიმე უნივერსიტეტთან ერთად); 5. ორმაგი ხარისხის სამაგისტრო პროგრამა ვილნიუსის უნივერსიტეტთან (ევროპისმცოდნეობაში, საერთაშორისო და ევროპულ სამართალში); 6. ორმაგი ხარისხის სამაგისტრო პროგრამა ვიძემის გამოყენებით მეცნიერებათა უნივერსიტეტთან (ევროპისმცოდნეობაში, სტრატეგიულ კომუნიკაციასა და მმართველობაში).

როგორც თსუ ევროპული კვლევების ინსტიტუტის დირექტორი ნინო ლაპიაშვილი აღნიშნავს, „პროგრამები დაარსებულია ევროკავშირის მხარდაჭერით; აქ ასწავლიან დარგის წამყვანი სპეციალისტები, როგორც უცხოელი, ასევე, ქართველი აკადემიური პერსონალი. IES-ში ტრადიციულად ინტერკულტურული გარემოა: საქართველოს მოქალაქეებთან ერთად ჩვენთან მსოფლიოს მრავალი ქვეყნიდან ჩამოსული სტუდენტები სწავლობენ. მრავალი წელია ყოველსემესტრულად ვმასპინძლობთ ევროკავშირის პარტნიორი უნივერსიტეტებიდან ერაზმუს+ კრედიტ მობილობითა და სხვა გაცვლითი ხელშეკრულებით ჩამოსულ სტუდენტებს, აკადემიურ პერსონალსა თუ მკვლევრებს. ამავე დროს, ჩვენს სტუდენტებსაც აქვთ უამრავი შესაძლებლობა ევროპის სხვადასხვა უნივერსიტეტში ისწავლონ ერაზმუს+ პროგრამის ფარგლებში, ხოლო ვინც საქართველოში დარჩენას ამჯობინებს, მათ არსებული ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმების ფარგლებში ვთავაზობთ, რომ სურვილის მიხედვით სტაჟირება გაიარონ სახელმწიფო სტრუქტურებსა თუ კერძო სექტორში. სასიამოვნო სიახლეა, რომ ევროპარლამენტის მიერ ორგანიზებულ სიმულაციაში ოფიციალურად ჩავერთეთ, რომლის ფინალური ეტაპი აკადემიური წლის ბოლოს ბრიუსელში ევროპარლამენტის პლენარულ სხდომაზე მსოფლიოს სხვა უნივერსიტეტების გუნდებთან ერთად მონაწილეობით დასრულდება ხოლმე. უნდა აღინიშნოს, რომ IES-ის ევროპისმცოდნეობის მიმართულების მაგისტრანტთა გუნდს ძალიან წარმატებული დებიუტი ჰქონდა ევროპარლამენტის ევრო-სიმულაციაში,  რაც პირველ რიგში იმითი გამოიხატა, რომ ორივე კომიტეტის, - როგორც  პოლიტიკური კომიტეტის, ასევე, ეკონომიკური კომიტეტის ხელმძღვანელებად ჩვენი სტუდენტები აირჩია მსოფლიოს 25 უნივერსიტეტისგან შემდგარმა სტუდენტთა საბჭომ. რა თქმა უნდა, მათთვის ნდობის გამოცხადება  IES მაგისტრატურის სტუდენტების მიერ გამოვლენილი პროფესიონალიზმისა და ლიდერული თვისებების დამსახურებით მოხდა, რაც უდაოდ საამაყო ფაქტია სრულიად საუნივერსიტეტო საზოგადოებისთვის “.

თსუ კურსდამთავრებულები ჩინეთში ინფექციური დაავადებების პრევენციისათვის საჭირო რნმ-ვაქცინებზე მუშაობენ. 

ყველაფერი კი 2015 წელს დაიწყო, როდესაც თსუ ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის სამაგისტრო პროგრამის "გამოყენებითი ბიომეცნიერებები და ბიოტექნოლოგია" მესამე სემესტრის სტუდენტებმა: ნინო რჩეულიშვილმა და დიმიტრი პაპუკაშვილმა, მონაწილეობა მიიღეს თსუ-ს საგარეო ურთიერთობათა დეპარტამენტის მიერ, პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში (ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა) გამოცხადებული სტიპენდიების მოსაპოვებელ შესარჩევ კონკურსში 2015-2016 სასწავლო წლისთვის და  პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში  ქიმიის საინჟინრო და ტექნოლოგიის  სამაგისტრო პროგრამაზე (Chemical Engineering and Technology) სწავლის უფლება მოიპოვეს. ეს სასწავლებელი მსოფლიო რეიტინგში  300 საუკეთესო  უნივერსიტეტშია.

პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში ქიმიის საინჟინრო და ტექნოლოგიის  სამაგისტრო პროგრამაზე ერთი სემესტრის გავლის შემდეგ, მათ განაცხადი ჩინეთში სადოქტორო პოგრამის "ბიოსამედიცინო ინჟინერია" (Biomedical Engineering) მიმართულებაზე გააკეთეს და აღნიშნულ პროგრამაზე სასწავლებლად სრული დაფინანსება მიიღეს, რომლის წარმატებით დასრულების შემდეგ მოიპოვეს დოქტორის ხარისხი.
 

2020 წლიდან ორივე ჩინეთის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სამხრეთის უნივერსიტეტში (Southern University of Science and Technology, SUSTech), სამედიცინო ფაკულტეტის ფარმაკოლოგიის დეპარტამენტში მუშაობს (Department of Pharmacology, School of Medicine). პარალელურად კი აქტიურად არიან ჩართულნი SUSTech-ში ვაქცინაციის „რნმ“ ტექნოლოგიების განვითარების კვლევებში.
 

“საბაკალავრო პროგრამის პერიოდში, TEMPUS-ის ფარგლებში, საბაკალავრო ნაშრომის ნაწილი გავაკეთეთ ევროპის სხვადასხვა ქვეყნებში: მე - პორტუგალიაში, ხოლო დიმიტრიმ ესპანეთში. ეს პირველი დიდი და საჭირო გამოცდილება იყო ორივე ჩვენგანისთვის რაც ჩვენმა პროგრამამ მოგვცა. თუმცა, ამის შემდეგ ორივეს გვსურდა საზღვარგარეთ პრესტიჟულ უნივერსიტეტში სწავლის გამოცდილების მიღება. ამიტომ, როდესაც ჩვენი სამაგისტრო პროგრამაც დასასრულს მიუახლოვდა დავიწყეთ საზღვარგარეთ სწავლის გაგრძელების შანსების ძიება. ვინაიდან ყოველთვის გვინდოდა აზიაში, კერძოდ, ჩინეთში მოგზაურობა, ჩინური კულტურის მიმართ დიდი ინტერესის გამო, ძალიან გაგვიხარდა, როდესაც თსუ-ს ვებგვერდზე აღმოვაჩინეთ CSC (Chinese Scholarship Council) სტიპენდია, რომელიც ქართველი სტუდენტების დაფინანსების საშუალებას იძლეოდა პეკინის ტექნოლოგიურ ინსტიტუტში სწავლისთვის. მოვიძიეთ ინფორმაცია და როგორც აღმოჩნდა, ეს სასწავლებელი საკმაოდ პრესტიჟულად მიიჩნეოდა ჩინეთშიც და მსოფლიო მასშტაბითაც. მაშინვე დავეკონტაქტეთ ქ-ნ ლელა კაცაძეს, რომელიც ამ პროგრამას კურირებდა თსუ-ში, შევაგროვეთ ყველა საჭირო საბუთი, გვქონდა ინგლისური ენის ტესტი, გასაუბრება ინგლისურ ენაზე და საბედნიეროდ მეც და დიმიტრიმაც დავაკმაყოფილეთ მოთხოვნები. გარდა სწავლის 100% დაფინანსებისა, CSC სტიპენდიის ფარგლებში ასევე უფასოდ ვცხოვრობდით სასწავლებლის სტუდენტურ საცხოვრებელში და გვქონდა ყოველთვიური სტიპენდია ($500), რაც საკმარისი იყო სტუდენტური ცხოვრებისთვის”, - გვიყვება თავის ისტორიას ნინო.
 

რადგან პეკინის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი პირველი იყო, სადაც ნინომ და დიმიტრიმ საბუთები შეიტანეს და დადებითი პასუხიც მიიღეს,  კურსელებს სხვა ვარიანტები აღარ განუხილავთ. თუმცა, სავარაუდო ჩამონათვალში სამხრეთ კორეა და ევროპის ქვეყნებიც იყო.
 

„ვინაიდან მაგისტრატურის დიპლომი ჯერ არ გვქონდა აღებული, რადგან სამაგისტროს დაცვის შემდეგ რამდენიმე თვე იყო საჭირო დიპლომის დასამზადებლად. ხოლო ჩინეთში ზუსტად ამ პერიოდში გვიწევდა წასვლა. ამიტომ სამაგისტრო პროგრამაზე სასწავლებლად გავაფორმეთ საბუთები. ეს იქნებოდა ჩვენთვის მეორე სამაგისტრო პროგრამა. მართლაც, რომ ჩავედით, ერთი სემესტრი ქიმიის ინჟინერიის საგნებს გავდიოდით. საბუთების ატვირთვისას და აპლიკაციის შევსებისას, სხვა ვარიანტი არ გვქონდა. თუმცა, იქ ყოფნისას ჩვენი დიპლომებიც დამზადდა და ადგილზე გადავწყვიტეთ, გვეცადა როგორმე ჩვენივე სპეციალობის სადოქტორო პროგრამაზე გადავსულიყავით. ამისთვის დავეკონტაქტეთ Life Sciences (სიცოცხლის შემსწავლელი მეცნიერებების) ფაკულტეტის დეკანს, რომელთანაც გასაუბრების შემდეგ, მოგვეცა შესაძლებლობა საბუთების გადატანისა ამავე ფაკულტეტის Biomedical Engineering (ბიოსამედიცინო ინჟინერიის) მიმართულებაზე. საჭირო ბიუროკრატიული პროცედურების გავლის შემდეგ, მეორე სემესტრიდან დავიწყეთ სადოქტოროზე სწავლა და ჩვენს სამეცნიერო კვლევებზე მუშაობა, განმარტავს დიმიტრი. 
 

ნინოს თქმით,  სამეცნიერო კვლევების ფარგლებში ორივეს  სიმულირებული მიკროგრავიტაციის ექსპერიმენტებზე მუშაობა უწევდა.  
 

„ჩემი შესწავლის ობიექტს წარმოადგენდა ბაქტერიები და სოკოები, რომლებიც ჩინეთის კოსმოსური სადგურის ასაფრენი ზონის სხვადასხვა ზედაპირებიდან აღებული ნიმუშებიდან იყო გამოყოფილი. დიმიტრი, ლაბორატორიული ვირთაგვების სხვადასხვა ფიზიოლოგიურ ცვლილებებს იკვლევდა სიმულირებული მიკროგრავიტაციის პირობებში. ეს კვლევები ემსახურებოდა ასტრონავტების ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებას კოსმოსის პირობებში ყოფნისას. ჩვენთვის ძალიან საინტერესო იყო ეს კვლევები და ზოგადად, ჩვენმა სადოქტოროზე სწავლამ ამ მიმართულებით დიდი გამოცდილება მიგვაღებინა. გარდა ამისა, შესაძლებლობა მოგვეცა საერთაშორისო კონფერენციებში მიგვეღო მონაწილეობა, მათ შორის დუბაიში 2019 წელს და ასევე შევხვდით და გავესაუბრეთ ბევრ ცნობილ ასტრონავტს სხვადასხვა ქვეყნიდან“,- აღნიშნავს ის.
 

ამჟამად ნინო რჩეულიშვილი და დიმიტრი პაპუკაშვილი, SUSTech-ში (Southern University of Science and Technology), ქალაქ შენზენში (Shenzhen), სამედიცინო ფაკულტეტზე, ფარმაკოლოგიის განყოფილებაში მოლეკულური ბიოლოგიის მიმართულებით მუშაობენ. მათი კვლევითი ჯგუფი მუშაობს რნმ-ვაქცინების დიზაინზე, სინთეზსა და კვლევებზე სხვადასხვა ინფექციური დაავადებების პრევენციისათვის. მაგალითად, იკვლევს ვაქცინებს კოვიდ-19-ის, გრიპის ვირუსის, B ჰეპატიტის ვირუსის, ფსეუდომონას, და სხვა ვირუსისა თუ ბაქტერიის წინააღმდეგ.
 

„რნმ ტექნოლოგია ძალიან ეფექტიანი, უსაფრთხო და მომავლის ტექნოლოგიაა. ისეთი წამყვანი ფარმაკოლოგიური კომპანიები როგორიცაა Moderna, და Pfizer მუშაობენ უამრავ რნმ-ვაქცინაზე როგორც ინფექციური დაავადებების პრევენციისთვის, ისე სხვადასხვა სიმსივნის სამკურნალოდ. კორონავირუსის პანდემიის წინააღმდეგ ამ ტიპის ვაქცინებით ბრძოლამ გვაჩვენა თუ როგორი ხელსაყრელია რნმ-ვაქცინები. მ-რნმ (მატრიცული რნმ) წარმოადგენს მოლეკულას, რომელსაც შეუძლია ამა თუ იმ ვირუსის ნაწილის შესახებ ინფორმაცია შეიტანოს ჩვენს ორგანიზმში, რასაც მოყვება იმუნური მეხსიერების ჩამოყალიბება და იმ შემთხვევაში, თუკი რეალური ვირუსი დაგვაინფიცირებს, ჩვენი იმუნიტეტი უკვე მზად იქნება მის წინააღმდეგ საბრძოლველად. ტრადიციული ვაქცინებისგან განსხვავებით, რომლებშიც შესუსტებული ან მოკლული მაგრამ მთლიანი ვირუსი ან ვირუსის შემადგენელი ნაწილი მოიაზრება, რნმ-ვაქცინა გაცილებით უსაფრთხოა, მარტივად და სწრაფად მზადდება და ასევე, ძალიან ეფექტიანია“,- განმარტავენ ახლაგაზრდა მკვლევრები.
 

რამდენად რთული აღმოჩნდა პანდემიის პერიოდში ჩინეთში სწავლა  და მუშაობა  უცხოელი სტუდენტისთვის?
 

„2019 წლის ბოლოს, როდესაც პანდემია დაიწყო ჩინეთში, ჩვენ პეკინში ვიყავით. ვინაიდან ჩვენთვის სადოქტორო პროგრამის დამამთავრებელი სასწავლო წელი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ მთელი უნივერსიტეტი და ქვეყანა ისვენებდა ჩინური ახალი წლის გამო, ჩვენ მაინც ვაპირებდით ექსპერიმენტების გაგრძელებას. ასეც ვიქცეოდით, როდესაც პანდემია დაიწყო. ჩვენი ოჯახის წევრებს ერჩივნათ საქართველოში დავბრუნებულიყავით ჩვენივე უსაფრთხოებისთვის. თან მაშინ ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ ასე გავრცელდებოდა ეს ვირუსი მთელს მსოფლიოში. იმისიც შეგვეშინდა, რომ ჩინეთი ფრენებს შეაჩერებდა. ჩვენ გარშემო უცხოელი სტუდენტებისგან გვესმოდა უამრავი ფრენის გაუქმების შესახებ. 2020 წლის პირველ თებერვალს დავბრუნდით საქართველოში და დაახლოებით ერთი წელი დავყავით. საქართველოდან ვმუშაობდით თეზისზე, გვქონდა ონლაინ-შეხვედრები ხელმძღვანელთან. 2020 წლის ზაფხულში გვქონდა ონლაინ-დაცვა, რომელმაც წარმატებით ჩაიარა. პარალელურად ვეძებდით პოსტდოკის (პოსტ-დოქტურანტურის) პოზიციებს ისევ ჩინეთში და ასევე ევროპის ქვეყნებშიც. თუმცა, პანდემიის გამო ძალიან გართულებული იყო ნებისმიერ ადგილას მუშაობის დაწყება. გამოგვიჩნდა პოსტდოკის გაკეთების ვარიანტი ორივე ჩვენგანს ვილნიუსის უნივერსიტეტში, რომელიც ასევე საკმაოდ პრესტიჟული უნივერსიტეტია ევროპაში. გასაუბრებამ წარმატებით ჩაიარა, საბუთებიც უკვე გაკეთებული იყო, მაგრამ მივიღეთ იმეილი SUSTech-იდან გასაუბრებასთან დაკავშირებით. როდესაც ეს გასაუბრებაც გვქონდა, პროფესორმა მიგვიღო. მიუხედავად იმისა, რომ გაცნობიერებული გვქონდა ჩინეთში პანდემიის დროს დაბრუნებასთან დაკავშირებული სირთულეები, მაინც ვარჩიეთ ეს შესაძლებლობა გამოგვეყენებინა და ვილნიუსში წასვლაზე უარი ვთქვით. რამდენიმე თვის მოცდის შემდეგ, ბიუროკრატიული პროცედურები დასრულდა და მივიღეთ ოფიციალური მოწვევა SUSTech-დან, თუმცა, მაგ დროისთვის ჩინეთის საკონსულო საქართველოში ვიზებს საერთოდ არ გასცემდა პანდემიის და ჩინეთის მთავრობის მიერ დადგენილი კანონებიდან გამომდინარე. ამის შემდეგ, გადავწყვიტეთ დავკონტაქტებოდით საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილეს  ნუნუ მიცკევიჩს, რომელიც თსუ-ში სწავლის პერიოდში იყო ჩვენი ლექტორი იმუნოლოგიაში. მისი დახმარებითა და სამინისტროს შუამდგომლობით, ჩინეთის საელჩომ დაუშვა გამონაკლისი, საკონსულომ მოგვცა ვიზები და ამის შემდეგ მალევე, 2021 წლის მარტში წამოვედით ჩინეთში. ჩინეთში ჩამოსვლის შემდეგ შევხვდით გარკვეულ სირთულეებს. მოგვიწია 2-კვირიანი კარანტინი შანხაიში, და შემდეგ 2 კვირიანი თვითიზოლაცია შენზენში. გარდა ამისა, აქაური მკაცრი რეგულაციების გამო ყოველდღიურად ვიკეთებდით ტესტს კოვიდ-19-ზე. უარყოფითი ტესტის პასუხის გარეშე გადაადგილება უბრალოდ შეუძლებელი იყო. მკაცრი რეგულაციები სულ ახლახანს მოხსნეს, რამაც თავის მხრივ ვირუსის საოცრად სწრაფი გავრცელება გამოიწვია დიდ მასშტაბებში და მათ შორის ჩვენც ვერ დავემალეთ“,-ამბობს ნინო.
 

საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე ჩინეთში მყოფი სახელმწიფო უნივერსიტეტის წარმატებული კურსდამთავრებულები სხვა სტუდენტებს ამგვარ რჩევას აძლევენ: „საქართველოს სტუდენტების უმრავლესობა ცდილობს ევროპის და ამერიკის მიმართულებით წასვლას, რაც ნამდვილად გამართლებულია. თუმცა, ხშირ შემთხვევაში შეიძლება ეს არც გამოუვიდეთ, ვინაიდან კონკურენცია საკმაოდ დიდია. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჩინეთში კონკურენციის გარეშე იღებენ უცხოელ სტუდენტებს. აქ აუცილებელია ძლიერი პროფილის ქონა და დიდი შრომისმოყვარეობა.  ვურჩევთ მონდომებულ და შრომისმოყვარე სტუდენტებს არ დაივიწყონ დედამიწის მეორე მხარესაც რომ არის მაღალი დონის სასწავლებლები, სადაც დიდი დაფინანსებაა. მაგალითად, ჩვენს სფეროში, პრობლემას არ წარმოადგენს  სამეცნიერო კვლევების ჩატარება, რომლებიც ყოველთვის დაკავშირებულია ფინანსებთან. პეკინში კიდევ არის მსოფლიო დონის უნივერსიტეტები, როგორიცაა Tsinghua University და Peking University. ერთი მთავარი გამოწვევა ჩინეთში ცხოვრებისას ჩინური ენაა. აქ ცხოვრებამ დაგვანახა, რომ ჩინური ენის გარკვეულ დონეზე ცოდნა აუცილებელია უცხოელისთვის“.

თსუ კურსდამთავრებული, პროფესორი კანზასის (აშშ) უნივერსიტეტიდან: "ვიძიებთ ყველაფრის საწყისს, თუ რისგან შედგება სამყარო"

კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ასისტენტ პროფესორად მუშაობა 2015 წელს დავიწყე. 2020 წლიდან ვარ ასოცირებული პროფესორი. გარდა იმისა, რომ ლექციებს ვატარებ ფიზიკაში, ასევე ჩართული ვარ სამეცნიერო კვლევებში. ეს არის ორი ძირითადი მოვალეობა.  სამეცნიერო საქმიანობით ვარ ექსპერიმენტული ნაწილაკების ფიზიკის სპეციალისტი. ამ განხრით კვლევების ერთ-ერთი მთავარი ცენტრი მსოფლიოში არის შვეიცარიაში - ბირთვული კვლევების ევროპული ორგანიზაცია (CERN). ჩემი კვლევები დაკავშირებულია სწორედ ცერნთან, იქ მოქმედ დიდ ადრონულ ამაჩქარებელთან (LHC) და CMS ექსპერიმენტთან.

ფიზიკაში არსებობს თეორია და არსებობს ექსპერიმენტი, რამაც უნდა შეამოწმოს ეს თეორია ძალაშია თუ არა. ყველა დარგში ასეა. ასევეა ნაწილაკების ფიზიკაშიც. როცა ვამბობ ნაწილაკებს, ვგულისხმობ უმცირეს ელემენტებს (ატომებზე გაცილებით მცირეს):  ელექტრონებს, მიუონებს, ქვარკებს, და ა.შ.,  რომლებიც შეადგენენ ჩვენს გარშემო მატერიას. მათ ვუწოდებთ ელემენტარულ ნაწილაკებს, რადგან მათ აღარ აქვთ შემადგენელი ნაწილები, ანუ არ აქვთ სტრუქტურა. ჩვენ ვიკვლევთ ამ ელემენტარულ ნაწილაკებს და მათ შორის ურთიერთქმედებებს. ვიკვლევთ იმ ნაწილაკებს, რომელიც უკვე აღმოჩენილია და ასევე, ვეძებთ ახალ ნაწილაკებს, რომელიც დღემდე ჯერ არ დაფიქსირებულა. ანუ ვიძიებთ ყველაფრის საწყისს თუ რისგან შედგება სამყარო.

ჩვენი ექსპერიმენტებით დროის თვალსაზრისით საწყისსაც ვიძიებთ. ფიზიკაში არის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულება ტემპერატურას და ენერგიას შორის (ე.წ. ბოლცმანის დამოკიდებულება), რაც მიუთითებს, რომ მაღალი ენერგია ნიშნავს მაღალ ტემპერატურას. ვიცით რომ სამყარო შეიქმნა დიდი აფეთქების შედეგად, რის დროსაც ტემპერატურა იყო ძალიან მაღალი, და ევოლუციის შედეგად მოხდა სამყაროს გაფართოება და შესაბამისად ტემპერატურის დაწევა. ენერგიები რაზეც ჩვენ ვახორციელებთ ექსპერიმენტს დიდ ადრონულ ამაჩქარებელეში ექვივალენტურია ისეთი მაღალი ტემპერატურის, რაც შეესაბამება დიდი აფეთქების თანმდევ საკმაოდ ადრეულ მოვლენებს. ასე, რომ ჩვენ გარკვეულწილად ვსწავლობთ წარსულს, იმ პროცესებს, რასაც ადგილი ჰქონდა დაახლოებით 13 მილიარდი წლის წინ, დიდი აფეთქების მომდევნო ძალიან მცირე პერიოდში. იმედი გვაქვს, რომ შეიძლება ისეთი მოვლენებიც დავაფიქსიროთ, რაც მაშინ მოხდა, მაგრამ დღეს ბუნებრივად უკვე აღარ ხორციელდება, თუმცა, ექსპერიმენტულ გარემოში შეიძლება განმეორდეს.

დაახლოებით საუკუნის წინ ჩვენ შევქმენით სურათი, რომ არსებობს ელექტრონი, არის პროტონი და ნეიტრონი, და ესენი ქმნიან სხვადასხვა ელემენტს. დროთა განმავლობაში ეს სურათი რეფორმირდა და ბოლო რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში გაირკვა, რომ არსებობს ელექტრონის უფრო მძიმე ვერსიები, ე.წ. მიუონი და ტაუონი. ამათ ყველას ერთად ვუწოდებთ ლეპტონებს. ასევე ვიცით, რომ პროტონი და ნეიტრონი შედგება ძირითადად ორი ტიპის ქვარკისგან, თუმცა არსებობს თითოეული ამ  ქვარკის ორი უფრო მძიმე ვერსიაც. ანუ, როგორც ნაწილაკთა ფიზიკაში ვამბობთ, გვაქვს ლეპტონების და ქვარკების სამი თაობა. ამ ნაწილაკთა თაობების და მათ შორის ურთიერთქმედების შესწავლა ხდება მაღალი ენერგიების ექსპერიმენტით. საინტერესო ისაა, რომ როდესაც ვამბობთ ნაწილაკთა შორის ურთიერთქმედებას, თვით ეს ურთიერთქმედების ველიც ხასიათდება ნაწილაკური ბუნებით, ანუ თითქოს კონკრეტული ნაწილაკია ამა თუ იმ ურთიერთქმედების ველის „სახე“. ამას ნაწილაკთა ფიზიკაში ვუწოდებთ ნაწილაკ-ტალღურ დუალიზმს (ორსახოვნებას). ამის ყველაზე მარტივი მაგალითია ელექტრომაგნიტური ველი, რომლის „წარმომადგენელი“ ნაწილაკი არის ფოტონი.

ცერნში ჩვენი ექსპერიმენტების შედეგი იყო ერთ-ერთი ასეთი მნიშვნელოვანი ნაწილაკის, ჰიგსის ბოზონის აღმოჩენა 2012-ში. ჰიგსის ბოზონი არის ჰიგსის ველის გამოვლინება, „სახე“ (ისევ ნაწილაკ-ტალღური დუალიზმი). ჰიგსის ბოზონს განსაკუთრებული ადგილი უკავია. ითვლება, რომ დანარჩენი ელემენტარული ნაწილაკები მასას იძენენ ჰიგსის ბოზონთან ურთიერთქმედების შედეგად. ეს თეორია შემუშავებულ იქნა 60-იან წლებში იმ მიზნით, რომ აეხსნათ თუ რა მექანიზმი განსაზღვრავს ელემენტარული ნაწილაკების მასას, რატომაა ზოგი ნაწილაკი უმასო და ხოლო დანარჩენების მასა ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისგან. ამ თეორიის დადასტურებას დასჭირდა ათეულობით წლები და დიდი წინსვლა ნაწილაკების ფიზიკის შესწავლის ტექნოლოგიებში. მაღალი ენერგიების დიდი ადრონული ამაჩქარებლის შექმნა იყო საჭირო ამ აღმოჩენის მისაღწევად.   

ვიცით, რომ არსებობს ბნელი მატერია. მისი არსებობა დადასტურებულია არაერთი ასტრონომიული დაკვირვებით.  ჩვენ ჯერ არ ვიცით რა თვისებების მატარებელია  ბნელი მატერია, საერთოდ აქვს თუ არა ნაწილაკობრივი თვისება? არ ვიცით ბნელი მატერია როგორ ურთიერთქმედებს მაგალითად ჰიგსთან ან სხვა არსებულ ნაწილაკებთან. ალბათ, სადღაც ეს ურთიერქმედება გამოვლინდებოდა. ნაწილაკების სტანდარტულ თეორიაში, რომელიც არაერთგზის არის დადასტურებული დღევანდელი ექსპერიმენტული მონაცემებით, ბნელი მატერია არ ჯდება.

ფიზიკა და მათემატიკა მომწონდა, ზოგადად ბევრ კითხვას ვსვამდი, ადვილად არ ვკმაყოფილდებოდი პასუხებით. თუმცა, ვფიქრობ, რომ მეც ჩვეულებრივი ბავშვი ვიყავი. ალბათ ინტერესი მქონდა და ამიტომაც ვსწავლობდი კარგად ფიზიკას და მათემატიკას. თუმცა, ყველაფერს კარგად ვსწავლობდი, ბიოლოგიაც ძალიან მაინტერესებდა, ისტორიაც. ყველა საგანი მაინტერესებდა... დედაჩემი არის ექიმი და მამაჩემი იყო ინჟინერი. ბიძა არის ფიზიკოსი, თუმცა ნამდვილად ვერ ვიტყვი, რომ ბავშვობიდან ფიზიკაზე მესაუბრებდნენ. ალბათ უმთავრესი იყო ის, რომ ჩემს ოჯახში და უახლოეს გარემოში სწავლის და განათლების მიმართ იყო განსაკუთრებული დამოკიდებულება და ყველანაირი თანადგომა მქონდა ამ მხრივ. სკოლის ბოლო წლებში გადავწყვიტე ფიზიკოსობა. ბოლო კლასში ყოფნისას ჩვენთან რუსთავში, სადაც სკოლაში ვსწავლობდი, თსუ ფიზიკის ერთ-ერთი კათედრიდან  პროფესორი ჩამოვიდა, რომელიც ესაუბრებოდა სხვადასხვა სკოლიდან მოწვეულ იმ მოსწავლეებს, ვინც ფიზიკას და მათემატიკას კარგად სწავლობდნენ. მან მითხრა, რომ აუცილებლად ჩამებარებინა თსუ-ში ფიზიკის ფაკულტეტზე, თუმცა მე ეს უკვე გადაწყვეტილი მქონდა ისედაც. მოგვიანებით უნივერსიტეტში ფიზიკის ფაკულტეტზე იყო უკვე ოფიციალური გასაუბრება და ასე ჩავირიცხე 1999-ში. პირველი წლების განმავლობაში უნივერსიტეტში ძირითადად ზოგადი ფიზიკის და მათემატიკის საგნები ისწავლებოდა, და მხოლოდ ბოლო წლებში ხდებოდა სპეციალიზირება. ჩემს შემთხვევაში ეს იყო ნახევარგამტარების ფიზიკა.

ნაწილაკების ფიზიკა მოგვიანებით წამოვიდა წინ, როცა უკვე ამერიკაში წავედი სასწავლად. თსუ-ში სწავლის დასრულების პარალელურად ჩემი მონაცემები გადავაგზავნე რამდენიმე ამერიკულ უნივერსიტეტში და 2005 წელს გავაგრძელე ამერიკაში სწავლა დოქტორანტურაში (Ph.D.). ალბათ მთავარი მიზეზი ნაწილაკთა ფიზიკის არჩევის იყო ის, რომ ამ სფეროსთან ყველაზე ნაკლები შეხება მქონდა მანამდე, და დიდი ინტერესი გამიჩნდა რომ ასეთ ფუნდამენტურ კვლევებში მიმეღო მონაწილეობა.

ფიზიკის და მათემატიკის ცოდნის თვალსაზრისით არ მიგრძვნია ამერიკელი  სტუდენტებისგან განსხვავება. ერთადერთი, დასაწყისში  ინგლისური ენის მცირე ბარიერი იყო მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისური საკმარის დონეზე ვიცოდი, რაც ბუნებრივია როდესაც მრავალმხრივი ურთიერთობა გიწევს უცხოენოვან ქვეყანაში. ამ ადაპტაციის პერიოდმა საკმაოდ მალე გაიარა. მიმაჩნია, რომ თსუ-ში ძალიან კარგი დონის განათლება მქონდა მიღებული, არამარტო ფიზიკის, არამედ მათემატიკის მიმართულებითაც, მიუხედავად იმისა, რომ ფიზიკის ფაკულტეტზე ვსწავლობდი.

CMS დეტექტორს ეწოდება ზოგადი მიზნის დეტექტორი, რომლითაც ნაწილაკთა ფიზიკის ბევრი განსხვავებული პროცესის შესწავლაა შესაძლებელი. მაგ.: არსებული ელემენტარული ნაწილაკების თვისებების განზომვა, ჰიგსის ნაწილაკის აღმოჩენა, ჯერ კიდევ უცნობი მოვლენის ძიება, და ა.შ.. დიდი ადრონული ამაჩქარებლის ექსპერიმენტის იდეა გასული საუკუნის 90-იან წლებში გაჩნდა. ფურცელზე დაწერილი იდეის და დიზაინის შექმნის შემდეგ ხდება ფაბრიკაცია და აწყობა. დეტექტორის შექმნა და აწყობა საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესია, წლები სჭირდება.  CMS დეტექტორი როდესაც ეწყობოდა   სტუდენტი ვიყავი (2007-2008 წლებში). მაშინ დაახლოებით 6 თვის განმავლობაში მეც მომიწია მონაწილეობა. თუმცა, ამ ტიპის ტექნიკური მუშაობა არ არის ერთჯერადი.  დეტექტორის ტექნოლოგიური განახლება, როგორც წესი, დაახლოებით ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ ხდება.

СMS ექსპერიმენტი არის საერთაშორისო კოლაბორაცია, რომელშიც მონაწილეობს ძალიან ბევრი სპეციალისტი სხვადასხვა ქვეყნიდან. ჩემი ერთი ხორვატიელი კოლეგა არის ნაწილაკთა ფიზიკის სპეციალისტი და ამავდროულად არის ბერი. ამ ადამიანს ერთხელ ვკითხეთ ღმერთის მიერ ქვეყნის შექმნასა და დიდი აფეთქების საკითხზე. მან ასეთი პასუხი გაგვცა - იქნებ ზუსტად ღმერთისგან მოდის ის რაც მოხდა: ეს აფეთქება, შემდგომ სამყაროს შექმნა და ცივილიზაციათა განვითარება, და ჩვენს მიერ ამის შეცნობა. ამაზე მეც არაერთხელ მიფიქრია. ჩემი აზრით, ღმერთი და დიდი აფეთქება ურთიერთგამომრიცხველი არ არის. ეს სულ სხვადასხვა ადგილს იკავებს ჩემს მსოფლმხედველობაში. აქ ჩართულია, ერთის მხრივ - რწმენა და მეორეს მხრივ - სამყაროს შეცნობა. პირველი არის შინაგანი სამყაროს ნაწილი, მეორე კი შენს მიერ გარე სამყაროს აღქმა, რაც დიდწილად ემპირიულ ფაქტებზეა დაფუძნებული.

ჩემი კვლევა ეხება ორ საკითხს: პირველი არის ჰიგსის ნაწილაკის შესწავლა, რომელიც აღმოჩენილია და ახლა მთავარი მისიაა, რომ დეტალურად შევისწავლოთ მისი თვისებები: აქვს თუ არა ის თვისებები, რასაც თეორია გვაკრნახობს.  მეორე არის იმ ფუნდამენტურ შეკითხვებზე პასუხის გაცემა, რასაც ახსნა არ მოეძებნება ნაწილაკთა სტანდარტულ თეორიაში. ასეთებია, მაგ.: რა არის ბნელი მატერია? რატომ შედგება დღევანდელი სამყარო მატერიისგან და რა პროცესებმა გააქრო ანტი-მატერია? რატომ გვაქვს ლეპტონების და ქვარკების სამი თაობა, რომლებიც მხოლოდ მასით განსხვავდება? და ა.შ.. ჩვენს მაღალი ენერგიების ექსპერიმენტებში შესაძლებელია გამოჩნდეს მოვლენები, რაც მიგვიყვანს ამ ფუნდამენტური შეკითხვებზე პასუხებამდე. ეს იქნება „ახალი ფიზიკის“ მოდელის დადასტურება. ტერმინი „ახალი ფიზიკა“ გულისხმობს იმ პროცესებს და მათ ფორმულირებას, რაც არ არის აღწერილი ცნობილი (ე.წ. „ძველი“ ან სტანდარტული) თეორიებით.

კვლევებიც და პედაგოგობაც ჩემთვის სასიამოვნო პროცესია. დეტექტორთან და ექსპერიმენტთან მუშაობა ძალიან მომწონს. ასევე ბევრჯერ ყოფილა ისეთი მომენტიც, როცა სტუდენტებთან მუშაობას დიდი სიამოვნება მოუნიჭებია. ინტერაქტიული ლექციები გაცილებით უფრო მეტად მომწონს. სტუდენტებთან ასეთი მიდგომით მუშაობა უფრო საინტერესო, და რაც მთავარია, უფრო შედეგის მომტანია. სტუდენტებში ხშირად შემიმჩნევია, რომ მარტივად უნდათ პასუხების გაგება, ელოდებიან მზა მითითებებს, თავს არიდებენ მასალის სიღრმისეულ გაცნობას. ვთვლი, რომ ამ დროს მასალის ათვისების კოეფიცენტიც გაცილებით დაბალია. ამიტომ ჩემს კლასებში გაცილებით ხშირად ვიყენებ დისკუსიას, ანალიზს, განსხვავებული მეთოდების განხილვას, და ა.შ..  ამ დროს სტუდენტების ჩართულობა გაცილებით მაღალია და სწავლებაც უფრო ეფექტიანი. სხვათაშორის, არაერთხელ მიუთითებიათ სტუდენტებს (სემესტრის ბოლოს ანონიმურ შეფასებებში), რომ სწორედ ეს ფაქტორია ერთ-ერთი რაც ძალიან მოსწონთ ჩემს კლასებში.

ყველაფერი? ოდესმე ამოიხსნება, ალბათ ბევრი რამ, იმაზე გაცილებით მეტი, ვიდრე რაც დღეისთვის ვიცით. თუმცა სიტყვა „ყველაფერი“ ძალიან ვრცელია.. ასევე, გააჩნია ეს „ოდესმე“ რა დროს გულისხმობს. რა თქმა უნდა, უნდა  ვიყოთ ოპტიმისტები. მაგალითად, ათასი წლის წინ ვიცოდით თუ დღეს რა იქნებოდა? იმხელა ევოლუცია განიცადა ცივილიზაციამ. დღეს ძალიან სწრაფად ვითარდება ყველაფერი, მათ შორის ტექნოლოგიებიც, რაც კიდევ უფრო აჩქარებს სამეცნიერო მიღწევებს. ეს უკანასკნელი თავისთავად კიდევ უფრო წინ სწევს ტექნოლოგიებს. ანუ ჯაჭვური რეაქციის მსგავსია,  ერთი მეორეს ასაზრდოებს და პირიქით. ველი, რომ უფრო მეტი წინსვლა იქნება ამ მხრივ, და კიდევ უფრო დავრწმუნდებით, რომ „ყველაფერი რაც დღეს ვიცით არის მხოლოდ მიახლოება იმისა რაც ჯერ კიდევ არ ვიცით“ [„And probably everything that we know today is an approximation of something else that we do not yet know“ – Carlo Rovelli „Reality Is Not What It Seems“] .

ელენე მურვანიძის გზა საერთაშორისო კომპანიამდე 

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული ელენე მურვანიძე Microsoft-ის ტექნიკური რეკრუტერი გახდა. ელენე  Microsoft-ისთვის ინჟინრულ პოზიციებზე კადრებს შეარჩევს ევროპის, ახლო აღმოსავლეთისა და აფრიკის რეგიონებიდან. ესტონეთში, მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი კომპანიის ტალინის ოფისში მოსახვედრად თსუ კურსდამთავრებულმა სამი გასაუბრება გაიარა და ინტერვიუერებთან  პროფესიულ წარმატებებსა თუ წარუმატებლობებზე გულწრფელად ისაუბრა.

„შესაბამისი კვალიფიკაციის გარდა, ძალიან მნიშვნელოვანია ორგანიზაციულ კულტურასთან თავსებადობა. ამის დასადგენად არა მხოლოდ მაიკროსოფტში, არამედ ბევრ საერთაშორისო, განვითარებაზე ორიენტირებულ კომპანიაში რამდენიმე ასპექტს განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ. ერთ-ერთი ასეთი უნარია - გულწრფელობა, როგორც ცხოვრებისეულ,  ასევე პროფესიულ წარმატებებსა თუ  წარუმატებლობებზე საუბრის დროს. ყურადღება ექცევა იმას, თუ რამდენად შეგიძლია შენს შეცდომებზე საუბარი და იმის ახსნა, თუ როგორ იქცევი ან მოიქცევი არასდანტარტულ, შედარებით სტრესულ სიტუაციებში და რისი სწავლა შეგიძლია ამ ტიპის გამოცდილებებიდან. 
 

და ბოლოს, კიდევ ერთხელ იმის ჩვენება, თუ რამდენად ხარ სწავლასა და განვითარებაზე ორიენტირებული, რადგან ისეთ ორგანიზაციაში, როგორიცაა მაიკროსოფტი, ერთადერთი კონსტანტა - ცვლილებაა და შენ, როგორც თანამშრომელი, მუდამ ღია უნდა იყო ცვლილებებისადმი და შეგეძლოს სწრაფად ადაპტირება,“- გვეუბნება ელენე. 

Microsoft-ში გასაუბრებამდე, ელენე მურვანიძემ შესარჩევი ეტაპი გაიარა. მსოფლიოს ასობით ქვეყნიდან მრავალ კანდიდატს შორის ელენეს გასაუბრებაზე მიწვევა, თსუ კურსდამთავრებულის აზრით, წარსულში მიღებულმა სასწავლო, თუ სამუშაო გამოცდილებებმა განაპირობა. ელენე მურვანიძემ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატის საფეხური სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტზე, ფსიქოლოგიის მიმართულებით დაასრულა,  შემდეგ კი მაგისტრატურა შრომისა და ორგანიზაციის ფსიქოლოგიის  პროგრამაზე გააგრძელა. 

„სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტზე სწავლა საშუალებას მაძლევდა რამდენიმე მიმართულებით გამევლო შესავალი კურსი, რაც, ვფიქრობ, პირველი კურსის სტუდენტისთვის საკმაოდ მნიშვნელოვანია. ამგვარი მიდგომა გეხმარება უკეთ გაერკვე საკუთარ ინტერესებსა და პროფესიულ არჩევანში და ასევე გეხმარება მეორეული პროფესიის არჩევაში.
 

 ჩემ შემთხვევაში პირველი კურსისა და ზოგადი საგნების გავლის შემდეგ, გადავწყვიტე ყველა ჩემი კრედიტი ფსიქოლოგიის მიმართულებით გამომეყენებინა და ამ არჩევანით დღემდე კმაყოფილი ვარ,“- გვიყვება ელენე და იხსენებს, რომ ბაკალავრიატზე სწავლის პარალელურად, რამდენიმე ორგანიზაციაში ადამიანური რესურსების მიმართულებით სტაჟირებას გადიოდა. სამუშაო გამოცდილებამ აკადემიური ინტერესიც გაუღვივა და მაგისტრატურაც, შესაბამისად, ამ დარგში გააგრძელა.
 

„სწავლის პროცესში იყო რამდენიმე გამორჩეული ლექტორი და, შესაბამისად, ძალიან საინტერესო ლექციები. ძირითადად, ამ განსაკუთრებულობას ჩემთვის საინტერესო საგნები, ლექტორის მომზადების ხარისხი, პრაქტიკიდან მოყვანილი მაგალითები და დისკუსიის შესაძლებლობა განაპირობებდა. თუმცა, ყველაზე საინტერესო და განსაკუთრებული ის ადამიანები იყვნენ, რომლებსაც თსუ-ში შევხვდი და დღეს ჩემი საუკეთესო მეგობრები, კარგი მეგობრები თუ კარგი ნაცნობები არიან,“- იხსენებს ელენე.

ადამიანური რესურსების შერჩევის, სწავლებისა და განვითარების გამოცდილება ელენე მურვანიძემ კიდევ ერთ ცნობილ საერთაშორისო კომპანიაში გაიღრმავა. ელენე Pipedrive-ის რეკრუტერი იყო, კომპანია მსოფლიოს გარშემო არსებულ 100 000-ზე  მეტ მცირე თუ საშუალო ბიზნესს გაყიდვების პროცესის გამარტივებასა და ფინანსური სარგებლის მიღებაში კონსულტირებას უწევს. ელენეს აზრით, Microsoft-ის შესარჩევი ეტაპების გადალახვა  საერთაშორისო სამუშაო გამოცდილების  მნიშვნელოვანი დამსახურებაა.
 

„ვფიქრობ, რომ მაიკროსოფტამდე დაგროვებული საერთაშორისო გამოცდილება მსგავს სექტორში,  ყველაზე მეტად დამეხმარა იმაში, რომ განხილული ვყოფილიყავი, როგორც კანდიდატი, შერჩევის პროცესში,“- ამბობს ელენე.
 

ყველაზე მეტად მომავალის გეგმებზე საუბარი უჭირს. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მსოფლიოში ჯერ კიდევ პანდემიაა. ერთადერთი, რასაც ნათლად ხედავს და ზუსტად იცის,  ისაა, რომ მომავლის გეგმები საქართველოს უკავშირდება. მანამდე კი, უკვე ოქტომბრიდან,  ელენეს ყოველდღიურობა Microsoft-სთან ყოველდღიურ რეჟიმში გადაიკვეთება. ამბობს, რომ ეს სიახლე მის ცხოვრებას მნიშვნელოვნად შეცვლის.
 

„მოვხვდი კომპანიაში, სადაც უამრავი რამ შემიძლია ვისწავლო და ყოველდღიურად განვვითარდე, როგორც პროფესიულად, ასევე პიროვნულად. შესაბამისად, ძირითადად, ამაზე ვიქნები ორიენტირებული. მომავალაში კი ახალი უნარებითა და ცოდნით უკეთ მივხვდები რა მიმართულებით მსურს პროფესიული ცხოვრების გაგრძელება,“- გვეუბნება ელენე.

თელ-ავივის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება ქართველ დოქტორანტს - ლაშა შაყულაშვილი თელ-ავივში იდიშურ ენას შეისწავლის

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კავკასიოლოგიის მიმართულების დოქტორანტი, ლაშა შაყულაშვილი პირველი ქართველია, რომელიც ისრაელის სახელმწიფოში სწავლას იდიშის მიმართულებით გააგრძელებს. ლაშამ თელ-ავივის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება მოიპოვა, სადაც სწავლის პარალელურად საარქივო მასალებზე იმუშავებს.

“იდიშური ენა არის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ლინგვისტური მახასიათებელი მსოფლიოში მიმობნეული ებრაელების. სანამ მათ ექნებოდათ საკუთარი სახელმწიფო, საუკუნეების განმავლობაში როდესაც ევროპელი ებრაელები (აშკენაზი) ცხოვრობდნენ დევნილობაში - ყოველდღიურ ცხოვრებაში საუბრობდნენ იდიშურ ენაზე, ხოლო სინაგოგაში გამოიყენებოდა ივრითი, რომელიც იყო წმინდა ენა. იდიშური ენა წარმოადგენს რამდენიმე ენის ნაზავს და იდეალურად აღწერს იმ მიგრაციულ პროცესებს, რაც გაიარეს აშკენაზმა ებრაელებმა საუკუნეების განმავლობაში. მასში შედის სიტყვები როგორც ივრითიდან, ისე ძველი არამეულიდან, სლავური ენებიდან და გერმანულიდან“ - განმარტავს ლაშა.

იდიშური ენით ბავშვობიდან დაინტერესდა, რადგან მისი უცხო ენების პედაგოგი თბილისელი აშკენაზი ებრაელია. იხსენებს, რომ ბავშვობაში ხშირად ისმენდა მისგან სადღესაწაულო სიმღერებს იდიშურ ენაზე. ამიტომაც ეს ენა მისთვის დღესასწაულთან, მხიარულებასთან და კარგ მოგონებებთან ასოცირდება. შემდეგში იდიშური ენის შესწავლა უკვე დამოუკიდებლად, სიმღერებითა და მათი თარგმნით დაიწყო. “როდესაც თელ-ავივში გავაგზავნე საბუთები, გამოცდის წინა დღეს მოგვთხოვეს მიგვეწოდებინა სახელი, გვარი და საკონტაქტო ინფორმაციები ჩვენი იდიშის პედაგოგების. მე ძალიან გულრწფელად ჩავწერე, რომ არ მყავს პედაგოგი. თუმცა, როგორც ჩანს, სიმღერებით კარგად ავითვისე იდიშური გამოთქმები და, მიუხედავად იმისა, რომ გრამატიკულ შეცდომებს ვუშვებდი, ჩემი საუბარი მაინც მოეწონათ,”- ამბობს დოქტორანტი.

“თელ-ავივის უნივერსიტეტი ისრაელის ერთ-ერთი მთავარი მამოძრავებელი ძალაა და ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი რეპუტაციის მქონე - სწორედ იდიშური ენის პროგრამაა. სტიპენდიისათვის ძირითადად ევროპელი და ამერიკელი სტუდენტები იბრძოდნენ, რომლებსაც საკუთარ ქვეყნებში ამ ენის შესწავლის დიდი შესაძლებლობა ჰქონდათ”. სწორედ ამიტომ იყო ლაშასთვის სასიხარულო ის ფაქტი, რომ ასეთი კონკურენციის პირობებში შეძლო 6 სტიპენდიატს შორის მოხვედრა. კურსის დასრულების შემდეგ კი, როგორც თავად ამბობს, სიამაყით შეძლებს შესაბამის გრაფაში მიუთითოს დაწესებულება, სადაც იდიშური ენა შეისწავლა.

2019 წელს, ებრაული კულტურის კვლევისას აღმოაჩინა თბილისის იდიშური თეატრის აფიშები. მაშინ, როდესაც იდიშურენოვანი სპექტაკლები იმართებოდა ნიუ-იორკში, მათი ანალოგები იდგმებოდა თბილისში, კერძოდ ზუბალაშვილების სახალხო სახლში, მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში (1910-1930). “ფაქტობრივად, იდიშური დასის მემკვიდრეობა გავაცოცხლე, როდესაც მათი ერთ-ერთი პირველი სპექტაკლის „ებრაელი დედოფალი ლირის” აფიშას მივაკვლიე და ნიუ-იორკში გავგზავნე დადასტურებისათვის”. სამწუხაროდ, ბევრ დოკუმენტს ამ თემაზე - ქართულ არქივებში ვერ მიაკვლია, თუმცა ის დაზუსტებით გაიგო, რომ მე-20 საუკუნეში თბილისში არსებობდა თეატრი, სადაც სპექტაკლები იდიშურ ენაზე იმართებოდა. სწორედ ეს გახდა მისი კვლევის მთავარი თემა და თელ-ავივის უნივერსიტეტის მრავალრიცხოვან არქივებში შეეცდება მეტი ინფორმაცია მოიძიოს იმაზე, თუ როგორ ხდებოდა მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეებში დადგმული სცენარების საქართველოში გამოგზავნა და სცენამდე მიტანა. გარდა ამისა, ლაშასთვის საინტერესოა ბოლო 200 წლის განმავლობაში აშკენაზი (ევროპელი) ებრაელების მემკვიდრეობა კავკასიის რეგიონში. თვლის, რომ ეს იქნება კიდევ ერთი წინ გადაგმული ნაბიჯი საქართველოს ევროინტეგრაციისათვის. “ის ფაქტი, რომ თბილისში, ბათუმში და სოხუმში, მე-19 საუკუნის ბოლოს უფრო მეტი ევროპელი ებრაელი ცხოვრობდა, ვიდრე ქართველი ებრაელი და მათი კულტურაც ყვაოდა ამ პერიოდში, ნიშნავს, რომ საქართველო არის და იყო ევროპული ფასეულობების ქვეყანა, რომელიც კი არ სდევნიდა ებრაელებს, არამედ უქმნიდა მათ შესაბამის პირობებს საცხოვრებლად და ხელს უწყობდა განვითარებაში,”-აღნიშნავს იგი.

ლაშას სადოქტორო კვლევა სამხრეთ კავკასიაში ქართველ, ლახლუხ, ყარაიმელ და ევროპელ ებრაელთა ლინგვისტურ, პოლიტიკურ და სოციალურ მემკვიდრეობას მოიცავს, მათ შორის იდიშურ ენასაც. სურვილი აქვს, რომ თსუ გახდეს პირველი უნივერსიტეტი არა მხოლოდ რეგიონში, არამედ აღმოსავლეთ ევროპაში, სადაც აღდგება იდიშური ენის სწავლება.

არჩილ ჯავახიშვილი თსუ სამართლის ფაკულტეტის მაგისტრატურის მე-2 კურსის სტუდენტია. მან ახლახანს მოიპოვა პენსილვანიის უნივერსიტეტის სრული დაფინანსება და მალე სწავლას ამ­ერ­იკ­ის ერთ-ერ­თი პრეს­ტი­ჟუ­ლი უმ­აღ­ლე­სი სას­წავ­ლებ­ლის - პე­ნის (Penn University of Pensylvania) მა­გის­ტრა­ტუ­რა­ში გა­აგ­რძე­ლებს.  

როგორც თავად ამბობს, სკოლაში სწავლის პერიოდში ექიმის პროფესიაზე ფიქრობდა, რადგან ოჯახსა და ახლო წრეში ბევრი ექიმი იყო. თუმცა, მე-8 კლასში იყო, როდესაც ბათუმში გამართულ სასკოლო შეჯიბრში მიიღო მონაწილეობა სადაც იმიტირებული სასამართლო პროცესის ერთ-ერთ მხარეს წარმოადგენდა. სწორედ მაშინ გადაწყვიტა თავის მომავალ პროფესიად იურისტობა აერჩია. “სამართალი არის სფერო, რომელიც ყველაფერს მოიცავს, იგი დაკავშირებულია ყველაფერთან და შეუძლებელია ნებისმიერი სტუქტურის არსებობა მის გარეშე, სწორედ ამიტომ მაინტერესებს და ავირჩიე ეს პეოფესია,”-ამბობს იგი. 

ამჯამად კერძო სამართლის მიმართულებით სწავლობს და ამერიკაშიც ამ სპეციალობით აპირებს სწავლის გაგრძელებას. ბიზნეს სამართლის გარდა, საემიგრაციო სამართლითაც არის დაინტერესებული. “მეტი კვალიფიციური იურისტია საჭირო ამ მიმართულებით. ბევრი ადამიანი მიდის საქართველოდან, ბევრი სხვვა ქვეყნიდან ჩამოდის, ამიტომ მნიშვნელოვანია ისეთი ადამინების არსებობა, რომელიც კარგად ერკვევა და ინფორმირებულია ამ საკითხებზე და ვთვლი რომ ეს ორი პროფესია ძალიან გამომადგება.” 

არჩილი ძალიან აქტიური სტუდენტი იყო. სხვადასხვა ეტაპზე იყო სტუდენტური თვითმმართველობის ვიცე-პეზიდენტი, ახალგაზრდა დიპლომატთა გუნდისა და ინოვაციური განათლების ცენტრის წევრი, ევროპის სტუდენტთა გაერთიანებაში საქართველოს წამომადგენელი, ჩართულია სპარქსის პროექტში, რაც გულისხმობს ხარისხის უზრუნველყოფის საკითხებში სტუდენტთა ჩართულობას. თვლის, რომ თსუ და მისი იურიდიული ფაკულტეტი საუკეთესოა საქართველოში. უნივერსიტეტმა მისცა მას შესაძლებლობა მონაწილე ყოფილყო არა ერთი საინტერესო პროექტისა და დაეგროვებინა შესაბამისი ცოდნა. პირველი კურსიდანვე მონაწილეობდა სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროექტში. მოგვიანებით კი, უკვე თავად იყო ჩართული როგორც საგანმანათლებლო, ისე კულტურული და სპორტული პროექტების ორგანიზებაში. “ორგანიზატორის ამპლუაშიც ვისმენდი მონაწილეთა გამოსვლებს კონფერენციებზე, ვისმენდი თანატოლებისა და პროფესორების აზრებს, რაც გარკვეულ გამოცდილებას მმატებდა წლების განმავლობაში,”-იხსენებს იგი. 

უცხოეთში სწავლის გაგრძელებისადმი დიდმა ინტერესმა გადააწყვეტინა გაეგზავნა საბუთები ევროპისა და ამერიკის სხვადასხვა წამყვან უნივერსიტეტებში. 12 მათგანიდან მიიღო თანხმობა, თუმცა არჩევანი პენსილვანიის სახელმწიფო უნივერსტეტზე შეაჩერა. “მომეწონა ამ უნივერსიტეტის ისტორია, პროგრამები და მიდგომები სართაშორისო სტუდენტებთან. რა თქმა უნდა, არჩევანზე გავლენა დაფინანსების საკითხმაც მოახდინა. პენსილვანიის უნივერსიტეტმა სრულად დაფარავს ერთი წლის ხარჯებს” 

“პენსილვანიაში მიღებული ცოდნა პირველ რიგში პრაკტიკული კუთხით იქნება ძალიან მრავალფეროვანი რადგან იქ სწავლა პრაქტიკაზეა  ორიენტირებული, გამოცდილების მიღებაზე.  თსუ-ში უფრო თეორიულ ცოდნას ვიღებთ შესაბამისად  პრაკტიკული ცოდნა  ძალიან დამეხმარება მომოვალში. კერძო სამართლის გარდა შევისწავლით ამერიკის სამართალსაც, რაც შესაძლებლობას მომცემს შევადარო და განვასხვავო ქართული და მაერიკული სამართლის სისტემა,”-აღნიშნავს თსუ კურსდამთავრებული. 

გადაწყვეტილი აქვს, რომ მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ დოქტორანტურაზე განაგრძობს სწავლას პენსილვანიის უნივერსიტეტში. “პედაგოგიური საქმიანობითაც ვარ დაინტერესებული, რამდენად გამოვა ამერიკაში თუ საქართველოში ეს უკვე მეორე საკითხია. დოქტორანტურაში ჩაბარების მომენტიდან მაქსიმალურად  შევეცდები რომ  ჩემი თავი ამ მიმართულებითაც დავტვირთო. თუმცა, პედაგოგიურ საქმიანობასთან ერთად პრაქტიკული კუთხით მინდა ვიყო ჩართული სამართლის სფეროში და პრაქტიკოსი იურისტი ვიყო,”-ამბობს არჩილი. 

ამჟამად მუშაობს ისეთ პრობლემურ თემაზე, როგორიცაა ცხოველთა სამართალი. აღნიშნავს, რომ ამ კუთხით ქართული სმაართალი საგრძნობლად ჩამორჩება სხვა ქვეყნებს და თითქმის არ მოიპოვება ინფორმაცია ამ საკითხებზე. “ვის უნდა მოვთხოვოთ ზიანის ანაზღაურება თუ ქუჩაში მაწანწალა ძაღლი მოგვაყენებს რაიმე ზიანს? არ გვაქვს უნფორმაცია თუ ვის უნდა მივმართოთ ასეთ დროს. ჩემს სამაგისტრო ნაშრომში უნდა ვიმსჯელო საქართველოში როგორ ვაწესრიგებთ ამ შემთხვევებს, რა შეგვიძლია ვისესხოთ და გამოვიყენით ევროპული პრაქტიკიდან” 

დამწყებ იურისტებს ურჩევს, რომ დასახული მიზნებისთვის სწავლის პირველ ეტაპებზევე დაიწყონ მუშაობა და იყვნენ მაქსიმალურად აქტიური სტუდენტები, თეორიულ ცოდნასთან ერთად პრაქტიკული გამოცდილებაც დააგროვონ. 

ანი ნაჩხატაშვილი 2011-2015 წლებში სწავლობდა თსუ იურიდიული ფაკულტეტის ბაკალავრიატის საგანმანათლებლო პროგრამაზე - სამართალი, რომელიც წარჩინებით დაასრულა.
2013-2014 სასწავლო წელს, გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში, სწავლობდა ვილნიუსის უნივერსიტეტში (ლიეტუვა), სადაც ასევე გაიარა სტაჟირება საქართველოს საკონსულოში. იყო პრეზიდენტისა და თსუ რექტორის სტიპენდიანტი, დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის სტაჟიორი.
2015-2017 წლებში სწავლა გააგრძელა თსუ იურიდიული ფაკულტეტის მაგისტრატურის პროგრამაზე საჯარო სამართლის მიმართულებით, რომელიც ასევე წარჩინებით დაასრულა.
მაგისტრატურაში, ერთი სემესტრი, ერაზმუს+ პროგრამით სწავლობდა ლა კორუნიას უნივერსიტეტში (ესპანეთი).
2016-2018 წლებში მუშაობდა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს იურიდიულ დეპარტამენტში, სამართალშემოქმედების სამმართველოში მთავარ სპეციალისტად. 2017 წლიდან სწავლობს თსუ იურიდიული ფაკულტეტის დოქტორანტურაში. 
2018 წელს მოიპოვა საერთაშორისო პროგრამა ერასმუს+ მიერ დაფინანსებული ერთობლივი სამაგისტრო პროგრამის „საპარლამენტო პროცედურები და სამართალშემოქმედება“ (Parliamentary Procedures and Legislative Drafting - EUPADRA) სტიპენდია. სწავლის დასრულების შემდგომ მიიღო სამი უნივერსიტეტის - ლუის გუიდო კარლის (LUISS Guido Carli - იტალია), მადრიდის კომპლუტენსე უნივერსიტეტის (Universidad Complutense de Madrid - ესპანეთი) და ლონდონის უნივერსიტეტის (University of London - დიდი ბრიტანეთი) - დიპლომი.
2020 წელს, მაგისტრატურაში სწავლისას, გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში (FAO - რომი, იტალია) წარმატებით გაიარა 11-თვიანი ანაზღაურებადი სტაჟირება. 2021 წლიდან მუშაობს გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში ახალ პოზიციაზე - ხმელთაშუა ზღვის თევზჭერის გენერალური კომისიის თანამშრომლად (GFCM), გლობალური გარემოსდაცვითი ფონდის შავი ზღვის პროექტის ფარგლებში სახელმწიფოსთან კომუნიკაციების სპეციალისტად (GEF).

თსუ კურსდამთავრებული სოფო შინჯიკაშვილი პრაღაში, ევროპაში Microsoft-ის ყველაზე დიდ დეველოპერულ ცენტრში მუშაობს. იქ დასაქმებულ 48-მდე სხვადასხვა ქვეყნის ასობით თანამშრომელს შორის სოფო ერთადერთი ქართველია. მან თსუ-ს ზუსტ და საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის ინფორმატიკის ფრანგულ-ქართული საბაკალავრო პროგრამა დაამთავრა.

მომავალში ძალიან უნდა ქართული ენის ავტომატური თარგმნის სისტემის შექმნაში მიიღოს მონაწილეობა. თან, კადრებად წარმოიდგენს, როგორ აკეთებს ავტომატური მთარგმნელის პრეზენტაციას სოხუმში, ილია ვეკუას სახელობის საერთაშორისო კონფერენციაზე.

„პროფესიის არჩევა მისტიურად მოხდა“, - იხსენებს სოფო, - „თავიდან საერთოდ სხვა მხარეს, საერთაშორისო ურთიერთობებზე ვაპირებდი ჩაბარებას. ამ იდეით დავიწყე აბიტურიენტობაც. სასულიერო გიმნაზია დავამთავრე, სადაც მათემატიკის შესანიშნავი მასწავლებლები მყავდა. გადამწყვეტი როლი მათ შორის ერთ-ერთმა ითამაშა, რომელმაც აბიტურიენტობისას სულ სხვა თვალით დამანახა ის შესაძლებლობები, რასაც მათემატიკა გაძლევს და უკვე წლის ბოლოს ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ჰუმანიტარობას ვერ შევძლებდი. მალევე, არჩევანი იმ დარგზე შევაჩერე, სადაც მათემატიკა ერწყმის კრეატივს და გაძლევს უდიდეს შესაძლებლობებს, არ გაქცევს ჩარჩოებში და არ აქვს “დრესკოდი”. უნივერსტეტზე ბევრი არც მიფიქრია. თსუ იმ ღირებულებებს შორის ერთ-ერთია, რომლებითაც ვამაყობ როგორც ქართველი და სტატუსი “თსუელი” პატივით მოვირგე“, - ამბობს სოფო.

Microsoft-მდე, როგორც იხსენებს, რთული გზა გაიარა. კონკურენცია, გათენებული ღამეები, შფოთვა - ასე იხსენებს სწავლის პერიოდს.

„არ იყო ადვილი ჩემთვის იმ ძალიან მაგარ და ნიჭიერ ბავშვებთან ერთად სწავლა, რომლებიც თსუ-ს ზუსტ და საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტს ასე მრავლად ჰყავს. მათთან ერთად სწავლის პროცესი ორმაგად სასიამოვნოა. ჩემთვის განსაკუთრებული ადგილი უკავიათ იმ პროფესორ-მასწავლებლებსაც, რომლებიც როგორც ქართული, ასევე ფრანგული პროგრამის ფარგლებში მასწავლიდნენ. უდიდესი მადლობა მათ. მოკლედ რომ შევაფასო - სტუდენტობის წლები არ იყო მარტივი. ღელვა, შფოთვა და გათენებული ღამეები იყო უმეტესად. თუმცა, ჩემი აზრით, სწორედ ასე ხდება ყველაზე დიდი გარდატეხები,“ - გვეუბნება სოფო.

მისი აზრით, ინფორმატიკა და კომპიუტერული მეცნიერებები ისეთი დარგია, რომელსაც შემოქმედებით საქმიანობად უნდა აღიქვამდე და არა მხოლოდ კარგი შემოსავლის წყაროდ.

„უნდა ცდილობდე სულ თვითგანვითარებას და გაურბოდე კომფორტის ზონებს. უნდა შეიქმნა სამუშაო გარემო, სადაც ყოველი დღე გამოწვევაა, სადაც ნებისმიერ დროს შეიძლება დიდ სირთულეს წააწყდე და შემდეგ დაიღალო გადაჭრის გზების ძიებაში. აი რომ იპოვნი, იქ დგება „ბედნიერების მომენტი“, - ამბობს სოფო.

სოფოს ერთ-ერთი „ბედნიერების მომენტი” Microsoft-ის კომპანიაში მუშაობის შემოთავაზებას უკავშირდება.

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ სოფო და თავისი მეგობრები თავისუფალ დროს სხვადასხვა ამოცანის ამოხსნაზე მეცადინეობდნენ. პარალელურად, რამდენიმე უცხოურ კომპანიაში განაცხადების გაკეთებაც დაიწყეს. ჰქონდათ გასაუბრებები. ეს ყველაფერი, საბოლოოდ, Microsoft-ის შემოთავაზებით დამთავრდა და ახალი ეტაპიც დაიწყო:

„ელექტრონული წერილი რომ მივიღე, რითაც საბოლოო გადაწყვეტილებას მატყობინებდნენ, კითხვა არ დამიწყია, უბრალოდ თვალით ვეძებდი სიტყვებს “გილოცავთ” ან “სამწუხაროდ”. “გილოცავთ” ვიპოვე. მეტი არც არაფერი წამიკითხავს იმ ეტაპზე.

Microsoft-ში შერჩევის პროცესში შედიოდა რამდენიმე გასაუბრება ინტერნეტით, ბოლო სამი კი - ოფისში, პრაღაში. ეს ძალიან შთამბეჭდავი დღე იყო ჩემთვის. მახსოვს, რამდენიმე დღით ადრე, ღამით, უკვე ვეღარ ვიძინებდი, როგორც კი ჩამეძინებოდა, მესიზმრებოდა რომელიმე ალგორითმი, რაც ჯერ არ მქონდა გარჩეული და მეღვიძებოდა, რომ დრო არ დამეკარგა. ყველა გასაუბრება უზომოდ საინტერესო იყო, სავსე ტექნიკური კითხვებითა და დავალებებით. თუმცა, მათთან ერთად იყო ისეთი კითხვებიც, რომლებსაც სწორი პასუხი არ აქვს, რომლებიც უბრალოდ გეკითხება შენს აზრს ამა თუ იმ კონცეფციასთან დაკავშირებით. ალბათ ამითაცაა Microsoft -ი გამორჩეული, რომ თითოეული თანამშრომელის აზრს აფასებს და ინდივიდუალურად ეპყრობა მათ.

მარტივი არ იყო, დიდი ენერგია და ემოცია დავხარჯე, მაგრამ რადგან მე შევძელი, სხვაც შეძლებს. აქ ორმოცამდე განსხვავებული ეროვნების ადამიანი მუშაობს და ჩემთვის დიდი პატივია ვიყო პირველი ქართველი მათ რიგებში. პრაღაში ჩემს ქმართან ერთად გადმოვედი საცხოვრებლად, ისიც ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში საქმიანობს. ეს ქალაქი ძალიან მოგვწონს თავის დიდი კულტურული ჩარჩოებითა და უნიკალური დეტალებით. ვცდილობთ ენის სწავლასა და ადგილობრივი ცხოვრების რიტმში ჩაჯდომას,“ - სოფო მომავლის გეგმებზე გვესაუბრება და რამდენიმე რჩევას აძლევს აბიტურიენტებსა და სტუდენტებს. თან, ცნობილი ფიზიკოსისა და ნობელის პრემიის ლაურეატის, ნისლ ბორის თსუ ფიზიკის აუდიტორიაზე გაკეთებული წარწერა ახსენდება.

„ორ რამეს ვურჩევ ყველას,“ - ამბობს სოფო - „პირველი, დაისახონ მიზნები, საკუთარი მიზნები და არა ისინი, რომლებიც გავრცელებულია. ოღონდ ჯერ სურვილსა და მიზანს შორის განსხვავება გაითავისონ. არ მიაქციონ ყურადღება ფრაზებს “ეგრე მარტივი ხომ არაა?!”, “რამე უფრო გოგოს შესაფერისი რომ გეცადა?!”და ა.შ. ასეთი ფრაზების დროს სულ მახსენდება ხოლმე ნისლ ბორის გაკეთებული წარწერა თსუ-ს ფიზიკის აუდიტორიაზე “წინააღმდეგობა არ არის უარყოფა, ის მხოლოდ დამატებაა”; მეორეც - ისწავლეთ. ისწავლეთ სულ, გამუდმებით. ჩვენს პროფესიაში არ აქვს მნიშვნელობა რამდენ დიპლომს აიღებთ, მაინც გამუდმებით უნდა ისწავლოთ იმისთვის, რომ იმ დინამიკას აჰყვეთ, რაც აქ ტრიალებს. ასევე გირჩევდით, რაღაც ეტაპზე ნუ იტყვით, რომ აი, მორჩა “შევდექი” და ახლა დროა “დავისვენო”, როგორც კი ამას იზამთ, რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი დამთავრდება.

მომავალში მინდა Microsoft -თან ერთად, დიდი საქმეები ვაკეთო. განვვითარდე და ბევრი ვისწავლო, აქ იმდენ ვირტუოზ პროფესიონალთან ერთად მიწევს მუშაობა რომ, ვფიქრობ, იდეალური ადგილია ამისთვის. როცა მომავალზე ვფიქრობ, ცხადად ვხედავ ქართული ენის ავტომატური თარგმნის სისტემას, სადაც დიდი იმედი მაქვს ჩემი წვლილიც იქნება. მინდა ქართული ენა ავტომატურად თარგმნადი იყოს. ვფიქრობ, ეს საციცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ჩვენი უნიკალური ენისთვის. ასევე გეგმას ვერ დავარქმევ, მაგრამ კადრად წარმოვიდგენ ხოლმე ამ ავტომატური მთარგმნელის პრეზენტაციას როგორ ვაკეთებთ სოხუმში, რომელიმე ღონისძიებაზე, ვთქვათ ილია ვეკუას სახელობის საერთაშორისო კონფერენციაზე, ის ხომ აფხაზეთიდან იყო.

ბოლოს მინდა მადლობა გადავუხადო თსუ-ს იმისთვის, რაც მომცა მე და კიდევ უამრავ ადამიანს. აქვე განსაკუთრებული მადლობა არჩილ ელიზბარაშვილსა და რამაზ ბოჭორიშვილს,“ - ამბობს სოფო.

„ჩვენი ცოდნა მხოლოდ ჩვენი საკუთრება არაა“ თსუ სტუდენტის გზა ნორვეგიულ უნივერსიტეტამდე
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული გიორგი ჭეიშვილი ამჟამად ბერგენის (ნორვეგია) უნივერსიტეტის სოციალური ანთროპოლოგიის დეპარტამენტის დოქტორანტია. გარდა იმისა, რომ აქტიურად არის ჩართული სასწავლო და სამეცნიერო საქმიანობაში,  ამავე დროს ყველა ღონეს ხმარობს თავისი მშობლიური უნივერსიტეტის  ინტერნაციონალიზაციისთვის.
 

თსუ მეცნიერი ანტარქტიდის კვლევით ცენტრში
ახალგაზრდა მეცნიერმა, თსუ გეოგრაფიის ინსტიტუტის უფროს მეცნიერ-თანამშრომელმა, გეოგრაფიის დოქტორმა, ლევან ტიელიძემ ანტარქტიკის კვლევითი ცენტრის და ველინგტონის ვიქტორიას უნივერსიტეტის (ახალი ზელანდია) სადოქტორო პროგრამაზე სწავლის სრული 100% - იანი დაფინანსება მოიპოვა. პირველი ქართველი დოქტორანტია, რომელიც ახალ ზელანდიაში, ველინგტონის ვიქტორიას უნივერსიტეტში ისწავლის. დაფინანსება მოიცავს ყოველთვიურ სტიპენდიას, სწავლის საფასურს, საველე კვლევებს,  სამეცნიერო ვიზიტებს მსოფლიოს სხვადასხვა უნივერსიტეტებში და სხვა აქტივობებს. 

გიორგი ჯავრიშვილი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულია. გიორგიმ თსუ-სა და პეკინის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტს (Beijing Institute of Technology) შორის არსებული ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ სამაგისტრო საგრანტო გაცვლით კონკურსში გაიმარჯვა. დღეს გიორგი ქალაქ შენჯენში, კომპანია CyberVein – ში მუშაობს და აქტიურად მონაწილეობს ერთ-ერთ ინოვაციურ პროექტში, რომელსაც აქვს ამბიცია, უახლოეს პერიოდში დიდი მოცულობის მონაცემების შენახვის მხრივ სერიოზულად შეცვალოს მსოფლიოს სურათი.

ანი დადიანი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებული, 24 წლის, რომელმაც საფრანგეთისა და საქართველოს მთავრობის სტიპენდიები მოიპოვა და სწავლა სორბონას უნივერსიტეტში განაგრძო, ამჟამად პარიზში ევროპულ საქმეთა ოფიცრად მუშაობს და ევროკავშირის ახალგაზრდული პოლიტიკის აღსრულებას ემსახურება.

გიორგი მეგრელი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებულია. იგი Google-ს ლონდონის ოფისში დასაქმდა. გიორგიმ Google-ს რეკრუტერთან რვა 45 წუთიანი გასაუბრების, ტექნიკური კითხვებისა და პროგრამული კოდების წერის შემდეგ, დაახლოებით ათ დღეში კომპანიიდან დადებითი პასუხი მიიღო.

გზა თბილისიდან ბრისტოლის უნივერსიტეტამდე

დიდი ბრიტანეთის მთავრობის გლობალური პროგრამის, Chevening-ის ერთ-ერთი პრესტიჟული სტიპენდიის გამარჯვებული თსუ სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის კურსდამთავრებული გვანცა სივსივაძე გახდა. გვანცა თსუ-ში სახელმწიფო მართვის და საჯარო პოლიტიკის მიმართულებაზე სწავლობდა. სტიპენდიის მიღების შემდეგ, გარემოსდაცვითი პოლიტიკისა და მართვის სამაგისტრო პროგრამაზე ბრისტოლის უნივერსიტეტში განაგრძო სწავლა. თებერვლიდან კი ბრისტოლის მერიაში, მდგრადი განვითარების გუნდში, კლიმატის ცვლილების მიმართულებით გაივლის სტაჟირებას.